منبع: فارین‌پالیسی
برگردان: مختار نگاه
بشیر نورزی زمانی در ایالات متحده در حال گذراندن حبس ابد بود. اکنون او مهرۀ کلیدی برای رشد روابط میان چین و طالبان است.
بشیر نورزی، از دوستان نزدیک ملا هبت‌الله رهبر گروه طالبان، با شرکت‌های متعلق به کشور چین در افغانستان که دست‌کم دو قرارداد معدنی و پتروشیمی «نفت‌شیمیایی» را برنده شده اند، قراردادهای سرمایه‌گذاری مشترک و پر از ابهام را انعقاد کرده است. منابع می‌گویند که این قراردادها چیزی بیشتر از عملیات رانتی‌ست و هیچ سودی در جهت توسعه کشور فقیر مثل افغانستان ندارد.
این در حالی‌ست که شرکت‌های چند میلیارد دالری تولید و صادرات هیروئین طالبان برای دهه‌ها در بازار جهانی تسلط داشته است و این شرکت‌ها اغلباً توسط شخص بشیر نورزی مدیریت و رهبری می‌شده است. نورزی قبل از زندانی شدن، معروف به مغز متفکر در حوزه تجارت هیروئین بود و برخی‌ها از آن به‌نام «پابلو اسکوبار افغانستان» یاد می‌کنند.
نورزی یکی از معتمدین هیبت الله آخوندزاده، فرمانده طالبان – در سپتامبر 2022 در توافقی توسط دولت بایدن در بدل بازگرداندن مارک فریکس غواص سابق نیروی دریایی ایالات متحده که حداقل دونیم‌سال را در زندان شبکه حقانی گذرانده بود از بند رها و دوباره به افغانستان بازگشت.
محقق جاوید نورانی، کارشناس بخش معدن افغانستان: نورزی مثل یک قهرمان به خانه بازگشت و بلافاصله به تجارت رو آورد و با آخوندزاده برای بستن قراردادهای معادن طلا و هم‌چنان اکتشاف نفت و گاز در شمال افغانستان، با وصف نداشتن تخصص یک‌سلسله کار‌هایی را انجام داد.هم‌چنان آقای نورانی در یک دیدگاه مقایسوی به فارین‌پالیسی گفته است که نورزی اکنون در میان طالبان نقش قسیم فهیم از جنگ‌سالاران قدرت‌مند دوره جهاد و مقاومت که بعدها به کرسی مقام نخست ریاست جمهوری تکیه زد را دارد و در ادامه افزوده است آن‌چه باعث برنده‌شدن قراردادهای شرکت نفت و گاز نورزی شده است دو علت دارد، یکی این‌که فرایند غیر شفاف پروسه مناقصه و دو دیگر و از همه مهم‌تر دوام دوستی او با مقامات ارشد گروه طالبان؛ این فرصت را برایش فراهم کرده است.
یک منبع آگاه که نخواست نام‌اش فاش شود، گفت که نورزی با امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه طالبان که کنترول محکمی بر قراردادهای نفتی دارد رابطه نزدیک دارد و همین اکنون شرکت نورزی یک قرارداد اکتشاف برای مطالعه پتانسیل هایدروکاربنی در نزدیکی آمو دریا، هم‌مرز با کشورهای آسیای مرکزی ازبکستان و تاجیکستان دارد، در ادامه این منبع با اشاره به طالبان گفته است: «آن‌ها به نورزی بسیار مدیون هستند.
افشای این‌که آخوندزاده از گسترش تجارت دوست قدیمی خود حمایت می‌کند، همزمان با اعلام چین مبنی بر این‌که رئیس جمهور «شی‌جین‌پینگ» اعتبارنامه نماینده طالبان در بیجینگ را به عنوان سفیر در افغانستان پذیرفته است، و عملاً در اعتراف به مشروعیت طالبان صفوف دیگر جهان را شکسته است. اسدالله بلال کریمی در 30 جنوری برای مراسم رسمی در تالار بزرگ شهر بیجینگ به جمع سفرای تازه وارد پیوست. در آن‌زمان وانگ ونبین، سخنگوی وزارت امور خارجه چین آن را یک پروتوکل دیپلماتیک عادی توصیف کرده بود.
اکنون به نظر می‌رسد که برنامه‌های طولانی‌مدت چین برای بهره‌برداری از ثروت معدنی افغانستان مستقیماً با نیاز طالبان به پول و به رسمیت‌شناختن روابط دیپلوماتیک که به دولت آن‌ها مشروعیت می بخشد، مرتبط است.
در همین حال از زمان کنترول افغانستان در 15 آگست 2021، این گروه، پول نقد و کمک‌های بشردوستانه به را سرقت برده است که توسط فارین پالیسی گزارش شده و در گزارش اخیر بازرس کل ویژه بازسازی افغانستان، مرجع نظارتی دولت ایالات متحده بر این کشور تایید شده است.
روابط طولانی طالبان با حزب حاکم کمونیست چین از زمان بازگشت آن‌ها به قدرت، با قراردادهای شرکت‌های معدنی چینی که صدها میلیون دالر درآمد داشته است، نتیجه داده است.
گروه طالبان با رفتار افراط‌گرایانه‌یی که دارند، زنان را از تحصیل و کار منع کرده‌اند و هم‌چنان به تعقیب و کشتار اعضای دولت و ارتش پیشین ادامه می‌دهند. سازمان ملل متحد موارد نقض گسترده حقوق بشر توسط طالبان را فهرست کرده است. شورای امنیت سازمان ملل متحد بارها در مورد روابط طالبان با القاعده و سایر سازمان‌های تروریستی ممنوعه گزارش داده است.
انگیزه دولت چین فراتر از دسترسی به مواد معدنی‌ست و تلاش چینی‌ها بیشتر در راستای تآمین روابط استراتژیک است. افغانستان در گسترش برنامه زیرساختی جهانی ابتکار کمربند و جاده پکن (BRI) با جاده‌ها و راه آهن برای انتقال محصولات تولیدی چینی از طریق آسیای مرکزی به بازارهای اروپایی برنامه ریزی شده است.
هم‌چنان دولت چین یک‌سلسله فناوری و تجهیزات نظارتی را در اختیار طالبان قرار داده است که هدف دوگانه‌ای را دنبال می‌کند، طالبان می‌توانند به طور مؤثرتر دشمنان خود را ردیابی کنند و آژانس‌های امنیتی چین می‌تواند اویغورهایی را که از حمایت طالبان برخوردارند به عنوان اعضای ترکستان شرقی ضد چین شناسایی کنند. جنبش اسلامی – یک گروه وابسته به طالبان است و طالبان نمی‌توانند اعضای آن را به طور یک‌جانبه به چین تحویل دهند این از جهت محکوم به اعدام قطعی می‌شوند.
اعتقادها بر این است که آخوندزاده از حملات گروه تحریک طالبان در پاکستان پشتیبانی می‌کند. تحریک طالبان پاکستان، مانند بسیاری دیگر از گروه‌های جهادی و تروریستی فراملی، در افغانستان توسط طالبان محافظت می‌شود، زیرا آن‌ها برای کنترول مناطق قبیله‌ای شمال غرب پاکستان مبارزه می‌کنند.
چالش‌های امنیتی ناشی از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان بر سر کشورهای همسایه از جمله چین با وجود راضی نگه‌داشتن طالبان برای چندین دهه هنوز هم کاملاً از افراط گرایی مصئون نیست و در برخی موارد گزارش شده است که مردم و تأسیسات چینی در افغانستان و پاکستان هدف طالبان قرار گرفته‌اند.
بازگشت نورزی به تجارت نوید آن را می‌دهد که جریان نقدینگی به خزانه‌یی یکی از ثروتمندترین کارتل‌های جنایت‌کار جهان ادامه دارد. منبعی‌که ترجیح داد ناشناس بماند، گفت که بیشتر فعالیت تجاری او در کمربند خشخاش جنوبی و در مرکزیت ولایت هلمند است، جایی‌که او دارای زمین‌های عظیمی‌ست و تجارت خود را “مانند یک میلیاردر زاغه نشین بمبئی” اداره می‌کند.
او به عنوان رهبر قبایل نورزی، با بسیاری از رهبران طالبان رابطه خویشاوندی دارد و از جمله سرمایه‌دارهای سخاوتمند است. اعتقادها بر این است که او نفوذ سیاسی در درون گروه طالبان دارد و قبل از دستگیری در سال 2005 به دلیل قاچاق هیروئین، به عنوان یک واسطه با ایالات متحده عمل می‌کرد.
برخی از چهره‌های دولت قبلی مشکوک بودند که آزادی او مشروط به این باشد که بار دیگر مجرای واشنگتن به رهبری طالبان باشد. با این حال، حرکت او به تجارت معدن می‌تواند نشانۀ باشد که او دیگر مرد واشنگتن نیست و در عوض چین را منبع مالی آینده می‌بیند که طالبان را در قدرت نگه می‌دارد.
آخوندزاده تولید خشخاش را ممنوع کرده است – اگرچه نورزی احتمالاً دارای ذخایر تریاک فراوان است – بنابراین حرکت طالبان به بازار پرسودتر «متا آمفتامین» را تسهیل می‌کند که مثل محصول گیاه افدرا است که به صورت وحشی در افغانستان می روید. همچنین می توان آن را با ورودی‌های شیمیایی ارزان قیمت و به راحتی میسر ساخت و به جهت این‌که تولید آن بسیار ارزان‌تر از هیروئین است و بازده آن بسیار بالاتر است. ممنوعیت تولید خشخاش در حال حاضر منجر به افزایش چشمگیر تولید متا شده است که توسط رهگیری‌ها در سراسر جهان مشهود است. مرزبانان ایرانی در دوم جنوری اعلام کردند که در عملیات اخیر 171 کیلوگرم معادل (377 پاو) ماده مخدر افغانی کشف و ضبط کرده اند.
سرمایه‌گذاری‌های تجاری جدید نورزی یادآور این است که فساد از دیرباز یکی از مشخصه‌های بخش معادن افغانستان بوده است. ده‌ها سال است که به مردم افغانستان گفته می‌شود که ذخایر عظیم منابع – از ذغال‌سنگ، مس و آهن گرفته تا سنگ‌های قیمتی، لیتیوم، مرمر، طلا و خیلی چیزهای دیگر- آماده است تا کشورشان را به سوی رفاه سوق دهد. در عوض، جنگ 20 ساله و فقدان زیرساخت‌ها، بازیگران بزرگ را دور نگه داشت در حالی که طالبان از خشونت به عنوان پوششی برای غارت در مقیاس بزرگ استفاده کردند.
به نظر می‌رسد نورزی به این تجارت و سرمایه‌گذاری خود در بخش‌های معادن ادامه می‌دهد، البته از طریق کانال‌های شبه‌رسمی که اکنون توسط طالبان کنترول می‌شود و شرکت او همین اکنون یک قرارداد سه ساله به ارزش 310 میلیون دالر برای توسعه ذخایر طلای «سمتی» در استان شمالی تخار را در حال اجرا دارد.
شرکت قراردادکنندۀ Afg-Chin می‌گوید که 56 درصد از سود را به افغانستان پرداخت می‌کند و برنامه‌ریزی شده است که توسعه آن ظرف سه ماه آینده آغاز شود. ولی آقای نورانی این قرارداد را «غیرحرفه‌ای و غیرواقعی» خوانده و می‌افزاید: هر شرکت معدنی جدی باید سال‌ها آزمایش، برنامه‌ریزی و آماده‌سازی را قبل از شروع استخراج انجام دهد.
نورانی گفت که در این سناریوی رانتی، معدن توسعه نمی‌یابد، هیچ سودی به دولت افغانستان سرازیر نمی‌شود، شغل ایجاد نمی‌شود و تمام سرمایه‌گذاری‌های پیمانکاران فرعی کوچک از بین می‌رود.
همه بازنده‌اند به جز نورزی و هم‌فکرانش در رهبری طالبان.
