ایرنه خان، محقق مستقل ملل متحد در بخش تقویت و حفاظت از آزادی بیان و دیدگاه، گفته است که تعداد زیادی از خبرنگاران و برخی رسانه‌های مستقل کشورهای خود را ترک کرده اند تا از خارج بتواننند «بدون ترس» آزادانه تحقیق و فعالیت کنند به گفته خان خبرنگاران در تبعید نیز در برابر انواع تهدیدها آسیب‌پذیر اند.
وی در گزارشی به مجمع عمومی ملل متحد گفته است که شمار خبرنگاران تبعیدی افزایش یافته است، چون‌که فضا برای رسانه‌های آزاد و انتقادی «در کشورهای دموکراتیکی که گرایش‌های اقتدارگرایانه ترویج می‌یابند» تنگ‌تر می‌شود.
در سال‌های اخیر هزاران خبرنگار از کشورهایی چون افغانستان، بلاروس، چین، اتیوپیا، ایران، میانمار، نیکاراگوئه، روسیه، سودان، سومالیا، ترکیه و اوکرایین فرار کرده اند.
خان که از سوی شورای حقوق بشر ملل متحد برای تهیه این گزارش مامور شده است که هزاران خبرنگار افغان پس از حاکمیت مجدد طالبان بر افغانستان کشور را ترک کردند و به کشورهای دیگر در تبعید زندگی می‌کنند که وضعیت معیشتی آن‌ها به شدت نگران کننده است و با تهدید اخراج ،بیکاری و بی سرنوشتی مواجه اند .
هنگامی‌که خبرنگاران کشور خود را ترک می‌کنند در وضعیت‌های پرمخاطره قرار می‌گیرند و در حالی که با خانواده‌های خود در کشور با تهدید مواجه اند، در کشور میزبان نیز در کسب اقامت و حمایت‌های مناسب با مشکل رو به رو می‌شوند.
با این حال خبرنگاران افغان که از ترس ،شکنجه ،زندان ، آزار و اذیت به کشور های سوم هم‌چون پاکستان ،ایران ،ترکیه ،تاجکستان و سایر کشورهای دور نزدیک مهاجر شده اند در وضعیت بد روحی ،روانی و با مشکلات اقتصادی شب و روز را می‌گذرانند و هر لحظه بیم آن می‌رود که با اخراج اجباری از سوی کشورهای میزبان مواجه گردند .
خبرنگاران افغان در کشورهای همسایه افغانستان (پاکستان و ایران) در حالت مبهم و توهم با ترس و هراس زندگی سخت را سپری می‌کنند که این باعث شده عده‌ی ترک مسلک کنند و به کارهای شاقه رو بیاورند و عده‌ی هم مهر سکوت بر لب بزنند و خاموش باشند .
خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ها در مناطق جنگی، نه فقط با بمب و گلوله، بلکه با سلاح‌های جعل و اطلاعات نادرست (به‌عنوان عوامل سازنده‌ی جنگ مدرن) تهدید می‌شوند. به آن‌ها به‌راحتی برچسب دشمن و جاسوس زده می‌شود. بازداشت می‌شوند یا کشته، فقط برای آن‌که در انجام وظایف‌شان می‌کوشند.
بر اساس آمار مرکز خبرنگاران افغانستان ، نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران در این بازه زمانی، شامل ۷۲ مورد تهدید و ۶۴ رویداد بازداشت خبرنگاران است.
خبرنگاران چشم و زبان مردم عادی جامعه در رخدادهای طبیعی و اجتماعی‌اند. آن‌ها با قرارگرفتن در محل وقوع «پیام»، می‌کوشند تا وقایع را دقیق و آسان به مخاطب برسانند. از این رو چه در قالب روایتگرِ محضِ اتفاق‌ها و چه به‌عنوان به چالش‌کشنده‌ی اظهارات مقام‌های رسمی، نقش‌آفرینی و در واقع مطالبه‌گری می‌کنند.
از این رو باید که صاحبان قدرت اساساً برای فراهم‌کردن وضعیتی بکوشند که دسترس‌پذیری خبرنگاران به اطلاعات دقیق، رایگان و آسان راحت‌تر شود. تا در نهایت با کمک به تحقق آزادی مطبوعات به‌عنوان یک شاخص تعیین‌کننده توسعه در مسیر پای‌ریزی جامعه‌ی دموکراتیک نائل شوند.
هم‌چنان سازمان گزارشگران بدون مرز و برخی دیگر از سازمان‌های حامی خبرنگاران در پایان سال ۲۰۲۳ میلادی گزارش‌هایی را از وضعیت خبرنگاران و رسانه‌ها در افغانستان منتشر کرده است و این سازمان ویتنام، روسیه و افغانستان را از جمله خطرناک‌ترین کشورها برای خبرنگاران عنوان کرده است.
خبرنگاران که در کشورهای سومی در تبعید زندگی می‌کنند می‌گویند که افزایش ناامنی‌ها، نبود آینده روشن و تضمین نبودن آینده شغلی،بازذاشت‌های غیر قانونی شکنجه و تهدید از جمله عواملی است که موجب شده برخی خبرنگاران افغان از کشورشان خارج شوند.
جواد رسولی
