در سال‌های اخیر، رقابت‌های ژئوپولیتیک میان آمریکا و قدرت‌های آسیایی مانند چین و روسیه به شکل بی‌سابقه‌ای تشدید شده است. این تحولات نه‌تنها بر نظم جهانی تأثیر گذاشته، بلکه افغانستان را نیز به یکی از میدان‌های اصلی این رقابت تبدیل کرده است. واشنگتن که پس از خروج از افغانستان در سال ۲۰۲۱ سیاست حمایت از طالبان را در پیش گرفته بود، اکنون در حال بازنگری در راهبرد خود است. هم‌زمان، قدرت‌های منطقه‌ای نیز برای حفظ نفوذ خود در این کشور، مسیرهای تازه‌ای را جست‌وجو می‌کنند. اما آیا این تغییرات به حذف طالبان از قدرت منجر خواهد شد؟
راهبرد آمریکا: بی‌ثبات‌سازی منطقه‌ای یا تغییر در سیاست افغانستان؟
با روی کار آمدن مجدد ترامپ، آمریکا بار دیگر در مسیر بازتعریف نقش خود در نظام بین‌المللی قرار گرفته است. ترامپ به‌دنبال بازسازی قدرت تحلیل‌رفته‌ی آمریکا، کاهش هزینه‌های خارجی و اعمال فشار حداکثری بر رقبای خود است. سیاست واشنگتن در قبال افغانستان نیز از همین الگو پیروی می‌کند. طالبان که در دوران بایدن با تزریق منابع مالی به‌عنوان ابزاری برای ایجاد یک بن‌بست امنیتی و سیاسی در منطقه حفظ شدند، اکنون ممکن است جایگاه خود را در این معادله از دست بدهند.
تغییر در سیاست آمریکا نسبت به افغانستان ممکن است از طریق سه رویکرد دنبال شود:
۱. تقسیم طالبان و حمایت از یک جناح خاص – آمریکا می‌تواند با استفاده از نفوذ پاکستان، میان طالبان شکاف ایجاد کرده و از یک جناح برای پیشبرد اهداف خود بهره ببرد.
۲. احیای داعش در افغانستان – گسترش نفوذ داعش خراسان، می‌تواند امنیت کشورهای منطقه را به چالش کشیده و موجب تغییرات راهبردی در افغانستان شود.
3. تقویت اپوزیسیون داخلی – حمایت از نیروهای ضدطالبان، از جمله گروه‌های وابسته به جبهه مقاومت ملی، می‌تواند گزینه‌ای برای فشار بر این گروه باشد.
منطقه و انتخاب دشوار طالبان
در حالی که آمریکا در تلاش برای تغییر صحنه‌ی بازی در افغانستان است، کشورهای منطقه نیز به دقت تحولات را زیر نظر دارند. ایران، روسیه و چین که در سال‌های اخیر سیاست تعامل تاکتیکی با طالبان را در پیش گرفته بودند، حالا با چالش‌های جدیدی روبه‌رو شده‌اند. یکی از مهم‌ترین نشانه‌های این تغییر، عقب‌نشینی روسیه از تصمیم خود برای حذف نام طالبان از فهرست گروه‌های تروریستی بود. این اقدام نشان می‌دهد که مسکو دیگر نمی‌تواند به‌سادگی بر طالبان به‌عنوان یک نیروی قابل اعتماد حساب باز کند.
طالبان اکنون در دوراهی بزرگی قرار دارند: آیا به همکاری با قدرت‌های منطقه‌ای مانند چین و روسیه ادامه خواهند داد، یا اینکه برای حفظ قدرت، به سمت آمریکا و متحدانش متمایل خواهند شد؟ این انتخاب سرنوشت آینده‌ی افغانستان را رقم خواهد زد.
آینده‌ی افغانستان: حذف طالبان از قدرت؟
اگر طالبان به همکاری با منطقه ادامه دهند، احتمالاً با ظهور دوباره‌ی داعش و افزایش حملات تروریستی روبه‌رو خواهند شد. اما اگر این گروه به سمت آمریکا متمایل شود، با واکنش شدید ایران، روسیه و حتی برخی جناح‌های داخلی مواجه خواهد شد. در هر دو حالت، موقعیت طالبان در قدرت با تهدیدهای جدی مواجه خواهد بود.
آنچه مسلم است، تغییرات در سیاست‌های آمریکا و رویکردهای منطقه‌ای می‌تواند در نهایت به حذف طالبان از قدرت منجر شود. اما اینکه این تغییر چگونه رخ خواهد داد و چه گروهی جایگزین طالبان خواهد شد، همچنان پرسشی است که زمان پاسخ آن را مشخص خواهد کرد.
حامیه نادری
