در راستای تحکیم ایدئولوژی سخت‌گیرانه خود بر نظام آموزشی، طالبان دانش‌آموزان پسر و آموزگاران مکاتب را ملزم به پوشیدن دستار و لباس‌هایی مشابه یونیفرم اعضای خود کرده‌اند. وزارت معارف طالبان اخیراً لایحه‌ای را تصویب کرده که بر اساس آن، لباس‌های سنتی شامل پیراهن، تنبان و دستار برای دانش‌آموزان و معلمان اجباری شده است. این اقدام با واکنش‌های گسترده‌ای مواجه شده و بسیاری آن را «بازگشت به قرون وسطایی در نظام آموزش» توصیف کرده‌اند.
طالبان در دوره نخست حکومت خود نیز مقررات سخت‌گیرانه‌ای در مورد پوشش اعمال کرده بودند. در آن دوران، پوشیدن لباس سنتی نه تنها در مدارس بلکه در تمام جامعه اجباری بود و هرگونه تخطی با مجازات‌های سختی همراه می‌شد. با بازگشت دوباره طالبان به قدرت در اگوست ۲۰۲۱، بسیاری از این سیاست‌ها مجدداً اعمال شده و در برخی موارد حتی شدت یافته است.
با این حال تحمیل لباس خاص بر دانش‌آموزان و آموزگاران، بخشی از برنامه گسترده‌تر طالبان برای اسلامی‌سازی آموزش و حذف هرگونه ارزش‌های مدرن از سیستم تحصیلی افغانستان است. در کنار اجباری شدن لباس سنتی، گزارش‌هایی مبنی بر تغییر محتوای درسی و حذف برخی از موضوعات علمی و اجتماعی نیز منتشر شده است. بسیاری از کارشناسان آموزشی این روند را گامی در جهت «شست‌وشوی مغزی» نسل جوان و ایجاد یک جامعه کاملاً منطبق با ایدئولوژی طالبان می‌دانند.
بنا براین تصمیم اخیر طالبان با واکنش‌های گسترده‌ای از سوی فعالان حقوق بشر، آموزگاران، و خانواده‌های دانش‌آموزان مواجه شده است. بسیاری این اقدام را نشانه‌ای از افزایش کنترل اجتماعی طالبان بر مردم و محدود کردن آزادی‌های فردی دانسته‌اند. سازمان‌های بین‌المللی نیز نسبت به سیاست‌های آموزشی طالبان ابراز نگرانی کرده و آن را مانعی در مسیر پیشرفت و توسعه افغانستان می‌دانند.
با تشدید محدودیت‌ها در نظام آموزشی، چشم‌انداز تحصیل در افغانستان بیش از پیش تیره شده است. در کنار ممنوعیت آموزش دختران در مقاطع متوسطه و دانشگاهی، اکنون دانش‌آموزان پسر نیز با محدودیت‌های شدیدی مواجه هستند. بسیاری نگران‌اند که با ادامه این روند، نسل آینده افغانستان از دسترسی به آموزش مدرن محروم شده و کشور به سمت انزوای بیشتر سوق داده شود.
تصمیم اخیر طالبان نشان‌دهنده تأکید بر سیاست‌های ایدئولوژیک خود است؛ سیاست‌هایی که به گفته منتقدان، افغانستان را به سال‌های تاریک گذشته بازمی‌گرداند.
جواد رسولی
