سه سال پس از تسلط طالبان، نظام آموزشی افغانستان به ابزاری برای تحمیل باورهای سخت‌گیرانه این گروه تبدیل شده است. گزارش سازمان حقوق بشری “رواداری” نشان می‌دهد که طالبان با اعمال تغییرات سازمان‌یافته، مضامین حیاتی مانند حقوق بشر، تعلیمات مدنی، و علوم اجتماعی را از برنامه درسی حذف کرده‌اند و جایگزین آن‌ها را مضامین مرتبط با ایدئولوژی خود قرار داده‌اند.
در این میان، محرومیت عمدی دختران و زنان از تحصیل، یکی از برجسته‌ترین اقدامات طالبان بوده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که طالبان با صدور بیش از ۷۰ فرمان، آزادی‌های زنان را به‌شدت محدود کرده‌اند. این محدودیت‌ها شامل منع تحصیل، کار، و حتی دسترسی به خدمات بهداشتی می‌شود.
این اقدامات نه‌تنها زنان و دختران را از حق تحصیل بازداشته، بلکه تنوع مذهبی و فکری را نیز در مناطق مختلف افغانستان سرکوب کرده است. برای مثال، در مناطق شیعه‌نشین، تمامی مضامین فقه جعفری از مکاتب حذف و جایگزین آن‌ها فقه حنفی شده است. در دانشگاه‌ها نیز، تعداد واحدهای درسی مرتبط با موضوعات دینی مانند “امارت‌شناسی” و “نظام اجتماعی اسلام” چندین برابر افزایش یافته است.
طالبان همچنین کتابخانه‌های مکاتب و دانشگاه‌ها را تفتیش کرده و کتاب‌هایی که به موضوعاتی مانند حقوق زنان، دموکراسی، و تنوع مذهبی پرداخته‌اند، جمع‌آوری کرده‌اند. این اقدامات نشان از تلاش سیستماتیک طالبان برای کنترل افکار عمومی و تربیت نسل جدیدی بر پایه ایدئولوژی خود دارد.
پیامدهای این سیاست‌ها فراتر از آموزش است. زنان و دختران محروم از تحصیل، اکنون با مشکلات روانی و اجتماعی بی‌سابقه‌ای مانند افزایش خشونت خانوادگی، ازدواج‌های اجباری، و حتی خودکشی روبرو هستند.
نبود قوانین شفاف و اعمال تصمیمات سلیقه‌ای طالبان، نظام آموزشی افغانستان را به هرج‌ومرج کشانده است. تغییرات اعمال‌شده در نصاب درسی و فضای آموزشی نشان می‌دهد که طالبان به‌دنبال حذف آگاهی و جایگزینی آن با اطاعت کورکورانه هستند؛ آینده‌ای که استقلال فکری و فرهنگی یک ملت را تهدید می‌کند.
جواد رسولی
