دیوان دیوان بین المللی کیفری یک نهاد قضایی بین‌المللی است که با هدف محاکمه و پیگیری افرادی که به ارتکاب جنایات جنگی، جرائم علیه بشریت و جنایات علیه صلح متهم هستند، تشکیل شده است. این دیوان در لاهه هلند مستقر است و از سال ۲۰۰۲ به عنوان اولین دیوان دائمی برای محاکمه چنین جرایمی آغاز به کار کرده است. این نهاد تحت اساسنامه‌ای به نام قرارداد رم که توسط بیش از ۱۲۰ کشور امضا شده، تأسیس شده است.
اساسنامه رم در یک کنفرانس بین‌المللی از نمایندگان تام‌الاختیار کشورها در ۱۷ جولای ۱۹۹۸ که به موجب تصمیم مجمع سازمان ملل در رم برگزار شده بود، با ۱۲۰ رأی موافق، ۷ رأی مخالف (چین، عراق، اسرائیل، لیبی، قطر، آمریکا و یمن) و ۲۱ رای ممتنع به تصویب رسید و در ۱ جولای ۲۰۰۲ با تصویب آن توسط ۶۰ کشور موجودیت پیدا کرد.
تا فبروری ۲۰۱۳ تعداد کشورهای عضو این نهاد به ۱۲۲ کشور رسیده است. تقریباً تمام کشورهای اروپایی و آمریکایی جنوبی حدود نیمی از کشورهای آفریقایی به همراه استرالیا نیوزلند و کانادا عضو دیوان هستند. اما از کشورهای آسیایی تنها جاپان ، مغولستان ، افغانستان، تاجکستان،اردن کامبوج و تیمور شرقی به این دادگاه پیوسته‌اند. اسرائیل، سودان و آمریکا از امضای پیمان دادگاه بین‌المللی خودداری کرده‌اند. ایران در ۳۱ دسامبر ۲۰۰۲ اساسنامه را امضا کرده، اما هنوز تصویب آن را در دستور کار مجلس قرار نداده است.
تا مارچ ۲۰۱۶ تعداد کشورهای عضو این نهاد به ۱۲۴ کشور رسیده است. ۳۱ کشور دیگر هم اساسنامه رم را امضا کرده‌اند اما هنوز به تصویب مجالس قانون گزاری خود نرسانده‌اند. کشورهای مهمی چون آمریکا ، روسیه و چین (۳ عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل) و هند (دومین کشور پر جمعیت جهان) از منتقدان این دادگاه بوده و به آن نپیوسته‌اند.
وظیفه اصلی دیوان بین‌المللی کیفری محاکمه افرادی است که به ارتکاب جنایات جنگی، جرائم علیه بشریت یا جنایات علیه صلح متهم شده‌اند، بدون توجه به ملیت یا موقعیت آن‌ها. این دیوان همچنین اقدام به تحقیقات پیشینه و جمع‌آوری شواهد می‌کند تا جنایات بین‌المللی را پیگیری کند و از اجرای عدالت بین‌المللی اطمینان حاصل نماید. به علاوه، دیوان می‌تواند به ارائه مشاوره‌های حقوقی، برگزاری برنامه‌های آموزشی و همکاری با دولت‌ها برای اجرای قوانین بین‌المللی کیفری بپردازد.
با این حال، برخی از کشورهای بزرگ مانند ایالات متحده، روسیه، چین، هند، ایران، پاکستان و اسرائیل به عضویت این دیوان نپیوسته‌اند. دلایل مختلفی برای عدم عضویت برخی کشورها وجود دارد، از جمله نگرانی‌های امنیتی، مخالفت با محدودیت‌های احتمالی در استقلال ملی و نگرانی از محاکمه مقامات دولتی.
دیوان بین‌المللی کیفری دارای ارکان مختلفی است که وظایف و فعالیت‌های خود را از طریق آن‌ها انجام می‌دهد. این ارکان شامل دیوان قضات که مسئول رسیدگی به پرونده‌ها هستند، دادستانی که مسئول تحقیقات و جمع‌آوری شواهد است، و بخش دفاعی که به حق دفاع متهمان پرداخته و امکان انتخاب وکیل را برای آن‌ها فراهم می‌آورد. همچنین، اداره کمکی که وظایف پشتیبانی فنی و مالی را بر عهده دارد، از دیگر ارکان این دیوان به شمار می‌رود
بر اساس مقررات دیوان، این نهاد شامل ۱۸ قاضی است که به مدت ۱۲ سال خدمت می‌کنند و می‌توانند دوباره منصوب شوند. این قضات وظیفه دارند تا به پرونده‌های مختلف رسیدگی کنند و حکم صادر نمایند.
تفاوت دیوان بین‌المللی کیفری و دیوان بین‌المللی دادگستری
دیوان بین‌المللی کیفری (ICC) و دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) از نظر وظایف و صلاحیت‌ها تفاوت‌های عمده‌ای دارند. دیوان بین‌المللی کیفری مسئول محاکمه افراد متهم به جنایات بین‌المللی است، در حالی که دیواند بین‌المللی دادگستری عمدتاً به حل اختلافات بین دولت‌ها و تفسیر قوانین بین‌المللی پرداخته و در مسائل مختلفی چون مرزها و حقوق دولت‌ها تصمیم‌گیری می‌کند.
با این حال این دیوان به طور مشخص علیه افراد طرح دعوی می کند و بر خلاف دیوان بین المللی دادگستری (دادگاه لاهه) که طرف حساب آن دولت هاست، مشخصا بر روی اشخاص و در مورد ارتکاب جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت وارد عمل می شود.
در نهایت، دیوان بین‌المللی کیفری به عنوان یک نهاد جهانی مهم در راستای تقویت عدالت بین‌المللی و پیشگیری از جرائم جدی، نقش حیاتی در اجرای حقوق بشر و مبارزه با جنایات جنگی ایفا می‌کند، اگرچه چالش‌هایی در مسیر اجرای احکام آن، به ویژه در خصوص کشورهایی که عضو دیوان نیستند، وجود دارد.
با توجه به وظایف ، مسولیت ها و چالش های که در بالا ذکر گردیده است ،دیده شود سرنوشت حکم بازداشت مقامات اسراییلی و یک مقام حماس چی خواهد شد ،آیا این حکم اجرا خواهد شد یا خیر .به این پرسش گزر زمان پاسخ خواهد داد.
جواد رسولی
