افغانستان در طول چهار دهه گذشته شاهد بحرانهای مختلفی بوده است که منجر به مهاجرت گسترده مردم این کشور به کشورهای همسایه، به ویژه پاکستان شده است. این بحرانها شامل جنگهای داخلی، تجاوز خارجی، و در سالهای اخیر، تسلط طالبان بر کشور بوده است.
پس تسلط طالبان بر کشور، آزادی بیان و رسانهها با سرکوب و سانسور شدید مواجه شده است. شمار زیادی از خبرنگاران و کارمندان رسانهای، به دلیل هراس از طالبان کشور را ترک کرده و به کشورهای دیگر بهویژه پاکستان رفتهاند. طالبان با شکنجه، لتوکوب و بازداشت خبرنگاران، مانع گردش آزاد اطلاعات شده و فضای رسانهای را بهشدت زیر سانسور و اعمال محدودیت قرار دادهاند.
مهاجرین افغان به ویژه خبرنگاران و اصحاب رسانه با چالشهای زیادی مواجه هستند. این چالشها شامل عدم تأیید شغلی توسط اتحادیههای مدافع خبرنگاران، عدم حمایت کافی از سوی نهادهای بینالمللی، مشکلات قانونی و امنیتی و شرایط زندگی نامناسب در کمپهای مهاجرین است.
با تسلط طالبان بر افغانستان در اگست ۲۰۲۱، شرایط برای خبرنگاران و اصحاب رسانه به شدت تغییر کرد. طالبان قوانین و مقررات سختگیرانهای را بر رسانهها و خبرنگاران اعمال کردند که شامل محدودیتهای شدید بر آزادی بیان، سانسور گسترده و تهدیدات جانی بود. بسیاری از خبرنگاران به دلیل ترس از اقدامات تلافیجویانه طالبان به ناچار کشور را ترک کردند.
تهدیدات جانی و امنیتی
خبرنگاران افغان همواره با خطرات جدی از سوی گروههای مختلف مانند طالبان، داعش و سایر گروههای تندرو مواجه بودهاند. پس از تسلط طالبان، این تهدیدات بیشتر و جدیتر شد. بسیاری از خبرنگاران هدف حملات مستقیم قرار گرفتند و برخی نیز به قتل رسیدند. این شرایط ناامن باعث شد تا تعداد زیادی از خبرنگاران برای حفظ جان خود و خانوادههایشان به کشورهای همسایه مانند پاکستان پناه ببرند.
محدودیتهای حرفهای و سانسور
پس از تسلط طالبان، آزادی مطبوعات به شدت محدود شد. طالبان رسانهها را مجبور به پیروی از دستورات و دستورالعملهای خود کردند و هرگونه گزارش انتقادی یا مغایر با ایدئولوژی آنها ممنوع شد. این محدودیتها فعالیت خبرنگاران را تقریباً غیرممکن کرد و بسیاری از آنها به دلیل عدم توانایی در ادامه کار حرفهای خود مجبور به ترک کشور شدند.
فروپاشی اقتصادی و مشکلات مالی
اقتصاد افغانستان پس از تسلط طالبان با فروپاشی مواجه شد. کاهش شدید کمکهای بینالمللی، مسدود شدن داراییهای مالی افغانستان در خارج از کشور و تحریمهای اقتصادی باعث شد تا وضعیت اقتصادی کشور به شدت وخیم شود. بسیاری از رسانهها به دلیل مشکلات مالی تعطیل شدند و خبرنگاران و کارکنان رسانهای بدون شغل و درآمد ماندند. این وضعیت آنها را به مهاجرت به کشورهای دیگر برای یافتن فرصتهای شغلی بهتر وادار کرد.
نبود حمایتهای قانونی و حقوقی
در شرایط فعلی، خبرنگاران افغان با عدم حمایتهای قانونی و حقوقی مواجه شدند. قوانین طالبان به هیچ وجه حمایتکننده حقوق خبرنگاران و آزادی بیان نیست. این عدم حمایت قانونی باعث شد تا خبرنگاران نتوانند به فعالیتهای خود ادامه دهند و امنیت جانی و حرفهای خود را تضمین کنند. بنابراین، بسیاری از آنها به کشورهایی که حمایتهای قانونی بهتری دارند مهاجرت کردند.
فشارهای روانی و اجتماعی
کار در شرایط پرتنش و تهدیدآمیز در افغانستان باعث افزایش فشارهای روانی و اجتماعی بر خبرنگاران شد. بسیاری از آنها از ترس تهدیدات، اختناق و سانسور دچار استرس و نگرانی شدید شدند. این فشارهای روانی باعث شد تا تعدادی از خبرنگاران به دنبال محیطی امنتر و آرامتر برای زندگی و کار باشند و به کشورهای دیگر مهاجرت کنند.
حمایتهای بینالمللی و فرصتهای پناهندگی
پس از تسلط طالبان، بسیاری از کشورها و نهادهای بینالمللی برنامههای ویژهای بهسطح محدود برای پذیرش خبرنگاران و اصحاب رسانه افغان اجرا کردند. این برنامهها شامل اعطای ویزاهای ویژه، حمایتهای مالی و حقوقی، و ارائه کمکهای انسانی بود. این فرصتها انگیزهای برای خبرنگاران افغان شد تا به کشورهای دیگر مهاجرت کنند و از این حمایتها بهرهمند شوند.
وضعیت حقوقی و زندگی خبرنگاران افغان در پاکستان
وضعیت حقوقی: مهاجرین افغان در پاکستان با مشکلات حقوقی بسیاری مواجهاند. بسیاری از آنها به دلایل موجه فاقد مدارک قانونی اقامت هستند و این موضوع دسترسی آنها به خدمات اساسی مانند آموزش و صحت را محدود کرده است.
شرایط زندگی: شرایط زندگی مهاجرین افغان در کمپهای مهاجرین بسیار نامناسب است. آنها با مشکلاتی مانند عدم دسترسی به آب و برق، شرایط بهداشتی ضعیف و امکانات آموزشی محدود روبرو هستند.
مشکلات خبرنگاران
محدودیتهای حرفهای: خبرنگاران افغان در پاکستان با محدودیتهای زیادی برای ادامه فعالیتهای حرفهای خود مواجهاند. عدم شناخت زبان و فرهنگ محلی از جمله چالشهای مهم آنها است.
تهدیدات امنیتی: برخی خبرنگاران افغان از سوی عناصر تندرو و گروههای مختلف تهدید میشوند. این تهدیدات میتواند شامل حملات فزیکی، تهدیدات جانی و فشارهای روانی باشد.
مشکلات اقتصادی: خبرنگاران و اصحاب رسانه افغان که به پاکستان مهاجرت کردهاند، با مشکلات اقتصادی متعددی مواجه هستند. این مشکلات به دلیل عواملی همچون نداشتن مدارک قانونی، محدودیتهای شغلی، و عدم حمایت مالی کافی و آینده نامعلوم زندگی و پروندههای پناهندگی بهوجود آمدهاند. برخی از مشکلات اقتصادی این خبرنگاران به شرح زیر است:
• نبود فرصتهای شغلی: بسیاری از خبرنگاران افغان در پاکستان نمیتوانند در حرفه خبرنگاری فعالیت کنند. یکی از دلایل اصلی این موضوع، نداشتن مدارک قانونی اقامت و کار است که باعث میشود نتوانند بهصورت رسمی استخدام شوند.
• تبعیض و نابرابری: برخی از خبرنگاران به دلیل تبعیضهای فرهنگی و اجتماعی، نتوانستهاند به شغلهای مناسب دست یابند. این تبعیضها میتواند از طرف کارفرمایان محلی و حتا جامعه میزبان باشد.
کاهش درآمد:
• حقوق پایین: خبرنگاران افغان که موفق به یافتن شغل میشوند، اغلب با دستمزدهای پایین مواجهاند. این دستمزدها بهطور معمول کمتر از حداقل حقوق قانونی در پاکستان است.
• عدم پرداخت منظم: در بسیاری از موارد، کارفرمایان پرداختهای منظم به خبرنگاران را انجام نمیدهند و این موضوع باعث ناپایداری اقتصادی آنها میشود.
• مسکن: هزینههای اجاره مسکن در پاکستان بالا است و خبرنگاران افغان توانایی پرداخت این هزینهها را ندارند. به همین دلیل، بسیاری از آنها در شرایط نامناسبی زندگی میکنند.
• هزینههای روزمره: هزینههای غذا، صحت و آموزش نیز برای این خبرنگاران بسیار بالا است و درآمدهای محدود آنها پاسخگوی این نیازها نیست.
یکی دیگر از مشکلات عمده خبرنگاران افغان در پاکستان، زمانگیر بودن روند بررسی پروندههای پناهندگی و آینده نامعلوم آنها است. این مسئله تأثیرات جدی بر زندگی و وضعیت روحی و روانی آنها دارد:
روند طولانی و پیچیده:
• فرآیندهای اداری پیچیده: روند بررسی پروندههای پناهندگی بسیار پیچیده و طولانی است. بسیاری از خبرنگاران ماهها و حتا سالها در انتظار نتیجه بررسی پروندههای خود هستند.
• عدم شفافیت: بسیاری از خبرنگاران از روند دقیق و زمانبندی بررسی پروندههای خود اطلاع دقیقی ندارند و این موضوع باعث افزایش نگرانی و استرس آنها میشود.
عدم حمایت مالی و حقوقی:
• کمبود منابع: بسیاری از خبرنگاران به دلیل کمبود منابع مالی، توانایی پرداخت هزینههای مربوط به پروندههای پناهندگی خود را ندارند.
• عدم دسترسی به مشاوره حقوقی: کمبود مشاوره حقوقی معتبر و تخصصی نیز یکی از مشکلات بزرگ آنها است که باعث میشود فرآیندهای اداری برای آنها پیچیدهتر و زمانبرتر شود.
آینده نامعلوم:
• بیثباتی روانی: آینده نامعلوم و نداشتن اطلاعات دقیق از وضعیت پروندههای خود، باعث افزایش استرس و نگرانی روانی این خبرنگاران میشود.
• عدم برنامهریزی برای آینده: به دلیل نداشتن اطمینان از آینده، خبرنگاران نمیتوانند برای آینده خود برنامهریزی کنند. این موضوع تأثیرات منفی بر زندگی شخصی و حرفهای آنها دارد.
عدم تأیید شغلی خبرنگاران افغان از جانب نهادهای حامی خبرنگاراندر داخل افغانستان
یکی از مشکلات اصلی خبرنگاران افغان در پاکستان، عدم تأیید شغلی و تجربه کاری انها توسط شماری از انجمن ها/ سازمان ها/ اتحادیههای حامی خبرنگاران در داخل افغانستان است. این مسئله چندین اثر منفی بر وضعیت آنها دارد. عدم تأیید شغلی و تجربه کاری باعث میشود که خبرنگاران نتوانند از اعتبار حرفهای خود در پاکستان بهرهمند شوند. این موضوع باعث میشود که یافتن شغل مناسب برای آنها دشوارتر شود. بسیاری از نهادهای بینالمللی، تأیید شغلی و تجربه کاری از سوی اتحادیههای حامی خبرنگاران را به عنوان شرطی برای ارائه حمایتهای مالی، حقوقی و پناهندگی در نظر میگیرند. عدم تأیید شغلی باعث میشود که خبرنگاران نتوانند از این حمایتها بهرهمند شوند. عدم تأیید شغلی و عدم حمایت کافی از سوی اتحادیهها و نهادهای بینالمللی باعث افزایش فشار روانی و اجتماعی بر خبرنگاران میشود. این فشارها میتواند بر سلامت روانی و توانایی ادامه فعالیتهای حرفهای آنها تأثیر منفی داشته باشد.
عوامل موثر در بیتوجهی اتحادیهها/ انجمنها/ سازمانها
• بحرانهای داخلی: اتحادیههای مدافع خبرنگاران در افغانستان به دلیل بحرانهای داخلی و فشارهای سیاسی و امنیتی طالبان، ممکن است توانایی کافی برای پیگیری و حمایت از خبرنگاران مهاجر را نداشته باشند.
• کمبود منابع: این اتحادیهها ممکن است با کمبود منابع مالی و انسانی مواجه باشند و به همین دلیل نتوانند به طور مؤثر از خبرنگاران مهاجر حمایت کنند.
• فقدان هماهنگی: فقدان هماهنگی بین اتحادیههای مدافع خبرنگاران در افغانستان و نهادهای بینالمللی میتواند یکی از دلایل عدم تأیید شغلی و حمایت کافی از خبرنگاران مهاجر باشد.
• برخورد سلیقهای: یکی دیگر از عوامل موثر، برخورد سلیقهای اتحادیهها در قبال خبرنگاران است. این اتحادیهها ممکن است براساس منافع شخصی یا دیدگاههای خاص خود، از برخی خبرنگاران حمایت کنند و از دیگران غافل شوند.
• تعصب قومی و نژادی و مذهبی: تعصبهای قومی، نژادی و مذهبی نیز میتواند باعث شود که برخی خبرنگاران از حمایت کافی برخوردار نشوند. این تبعیضها ممکن است در سطح اتحادیهها وجود داشته باشد و باعث نادیده گرفتن مشکلات خبرنگاران مهاجر از اقوام یا مذاهب مختلف شود.
• نبود شفافیت: عدم شفافیت در عملکرد اتحادیهها و فرایند تصمیمگیریهای آنها نیز میتواند باعث شود که برخی خبرنگاران از حمایت کافی برخوردار نشوند.
• فقدان آموزش و آگاهی: برخی اتحادیهها ممکن است در زمینه حقوق خبرنگاران مهاجر و نحوه حمایت از آنها، آموزش کافی ندیده باشند و به همین دلیل نتوانند به درستی از این خبرنگاران حمایت کنند.
• ترس از انتقامگیری: اتحادیههای مدافع خبرنگاران ممکن است به دلیل ترس از انتقامگیری طالبان یا دیگر گروههای قدرتمند، از حمایت کامل از خبرنگاران مهاجر خودداری کنند.
• فشارهای بینالمللی: فشارهای سیاسی و دیپلماتیک برخی کشورها نیز میتواند بر عملکرد اتحادیهها تأثیر بگذارد و آنها را از حمایت کافی از خبرنگاران مهاجر باز دارد.
• فقدان ظرفیت حقوقی: عدم دسترسی به منابع و ظرفیتهای حقوقی مناسب نیز میتواند از دلایل دیگر باشد که اتحادیهها نتوانند بهطور مؤثر از خبرنگاران مهاجر حمایت کنند.
نقش حمایتهای بینالمللی برای خبرنگاران افغان در پاکستان
سازمان ملل متحد: سازمان ملل متحد از طریق کمیساریای عالی پناهندگان به مهاجرین افغان در پاکستان کمکهای مختلفی ارائه کرده است. این کمکها شامل ارائه مسکن موقت، کمکهای غذایی و بهداشتی، و همچنین حمایتهای قانونی برای مهاجرین بدون مدارک است.
کمیته حفاظت از خبرنگاران با ارائه حمایتهای مالی، حقوقی و روانی به خبرنگاران افغان، سعی در کاهش فشارها و تهدیدات آنها دارد. این سازمان همچنین تلاش میکنند تا خبرنگاران افغان بتوانند به فعالیتهای حرفهای خود ادامه دهند.
سازمان گزارشگران بدون مرز نیز با ارائه حمایتهای مختلف به خبرنگاران افغان، به آنها در زمینه انتقال به کشورهای امنتر و همچنین ادامه فعالیتهای حرفهای کمک میکند.
نهاد خبرنگاران برای حقوق بشر نیز از جمله نهادهای بینالمللی است که در زمینه حمایت از خبرنگاران افغان فعالیت میکند. این نهاد با ارائه آموزشهای حقوق بشری، حمایتهای مالی و روانی به خبرنگاران، تلاش میکند تا وضعیت این افراد را بهبود ببخشد و آنها را در فعالیتهای حرفهایشان یاری کند.
نقش دولت پاکستان در حمایت از خبرنگاران افغاندر تبعید
وضعیت حقوقی: دولت پاکستان به رغم فشارهای داخلی و بینالمللی، تلاشهایی برای تسهیل وضعیت حقوقی مهاجرین افغان تاحد انجام داده است. با این حال، بسیاری از مهاجرین همچنان با مشکلاتی در زمینه مدارک قانونی اقامت مواجهاند.
تسهیلات آموزشی و صحی: دولت پاکستان با همکاری سازمانهای بینالمللی، امکانات آموزشی و صحی برای مهاجرین افغان فراهم کرده است. با این حال، این امکانات به دلیل تعداد بالای مهاجرین کافی نبوده و نیاز به گسترش دارد.
حمایتهای امنیتی: دولت پاکستان تلاشهایی برای تأمین امنیت خبرنگاران افغان انجام داده است. با این حال، به دلیل وجود گروههای تندرو و تهدیدات داخلی، امنیت این خبرنگاران همچنان در معرض خطر است.
پیشنهادات
افزایش حمایتهای بینالمللی: سازمانهای بینالمللی باید حمایتهای بیشتری از خبرنگاران افغان در پاکستان به عمل آورند. این حمایتها میتواند شامل ارائه کمکهای مالی، حقوقی و فنی باشد.
هبود شرایط زندگی در کمپهای مهاجرین: دولت پاکستان و سازمانهای بینالمللی باید تلاش کنند شرایط زندگی در کمپهای مهاجرین را بهبود ببخشند. این موضوع شامل افزایش دسترسی به آب، برق، بهداشت و آموزش است.
فراهم کردن فرصتهای شغلی: ایجاد فرصتهای شغلی برای خبرنگاران افغان در پاکستان میتواند به بهبود وضعیت اقتصادی آنها کمک کند. این موضوع میتواند از طریق برنامههای آموزشی و کارآفرینی انجام شود.
ارائه آموزشهای حرفهای: ارائه آموزشهای حرفهای به خبرنگاران افغان میتواند به آنها در ادامه فعالیتهای حرفهایشان کمک کند. این آموزشها میتواند شامل دورههای آموزشی در زمینه روزنامهنگاری، زبان و فناوریهای جدید باشد.
تسهیل فرآیندهای قانونی: دولت پاکستان باید فرآیندهای قانونی مربوط به اقامت و اشتغال مهاجرین افغان را تسهیل کند تا آنها بتوانند به صورت قانونی در این کشور زندگی و کار کنند.
تقویت همکاریهای بینالمللی و داخلی: تقویت همکاریهای بینالمللی و داخلی میتواند به بهبود وضعیت مهاجرین افغان در پاکستان کمک کند. این همکاریها میتواند شامل تبادل اطلاعات، منابع و تجربیات باشد.
ایجاد مکانیزمهای حمایتی: ایجاد مکانیزمهای حمایتی خاص برای خبرنگاران افغان، مانند خطوط تلفن اضطراری، مشاوره حقوقی رایگان و خدمات پشتیبانی روانی میتواند به کاهش استرس و افزایش امنیت آنها کمک کند.
ترویج آگاهی عمومی: ترویج آگاهی عمومی در پاکستان درباره وضعیت خبرنگاران افغان و چالشهای آنها میتواند به کاهش تبعیض و افزایش حمایتهای مردمی کمک کند.
نظارت بر اجرای قوانین: نظارت مؤثر بر اجرای قوانین حمایت از مهاجرین، به ویژه خبرنگاران، میتواند تضمین کند که حقوق آنها به درستی رعایت میشود و از سوء استفادههای احتمالی جلوگیری شود.
تقویت نهادهای محلی: تقویت نهادهای محلی مدافع حقوق خبرنگاران و مهاجرین میتواند به افزایش ظرفیت این نهادها در حمایت از خبرنگاران افغان کمک کند.
ایجاد شبکههای حمایتی: ایجاد شبکههای حمایتی بینالمللی و منطقهای برای خبرنگاران افغان، از جمله سازمانهای خبری و رسانهها، میتواند به تبادل تجربیات و افزایش حمایتها کمک کند.
پژوهش و مستندسازی: انجام پژوهشها و مستندسازی دقیق درباره وضعیت خبرنگاران افغان در پاکستان میتواند به شناخت بهتر مشکلات و ارائه راهکارهای مؤثرتر کمک کند.
دسترسی به خدمات بهداشتی و روانی: فراهم کردن دسترسی به خدمات بهداشتی و روانی برای خبرنگاران افغان و خانوادههایشان میتواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش فشارهای روانی کمک کند.
توسعه برنامههای زبانآموزی: توسعه برنامههای زبانآموزی میتواند به خبرنگاران افغان کمک کند تا بهتر با جامعه میزبان ارتباط برقرار کنند و فرصتهای شغلی بیشتری را به دست آورند.
ایجاد برنامههای فرهنگی: ایجاد برنامههای فرهنگی برای تقویت ارتباطات فرهنگی بین افغانها و پاکستانیها میتواند به کاهش سوءتفاهمات و افزایش همبستگی اجتماعی کمک کند.
پیشبرد پروندههای پناهندگی خبرنگاران در سفارتخانهها و سازمانهای مهاجرت:
تخصیص منابع بیشتر: سفارتخانهها و سازمان مهاجرت باید منابع بیشتری را به بررسی و پیگیری پروندههای خبرنگاران افغان اختصاص دهند تا سرعت عمل در بررسی کیسها افزایش یابد.
ایجاد نوبتدهی آنلاین: استفاده از سیستمهای نوبتدهی آنلاین برای تسهیل و تسریع در برنامهریزی ملاقاتها و ارائه خدمات به مهاجرین میتواند مؤثر باشد.
افزایش شفافیت: افزایش شفافیت در فرآیندهای مهاجرت و اطلاعرسانی دقیق و بهموقع به خبرنگاران افغان درباره وضعیت پروندههایشان میتواند به کاهش نگرانیهای آنها کمک کند.
ایجاد تیمهای ویژه: تشکیل تیمهای ویژه در سفارتخانهها و سازمانهای مهاجرت که بهطور اختصاصی به پروندههای خبرنگاران افغان رسیدگی کنند میتواند به تسریع در بررسی و رسیدگی به این پروندهها کمک کند.
هماهنگی با سازمانهای بینالمللی: تقویت هماهنگی بین سفارتخانهها، سازمانهای مهاجرت و نهادهای بینالمللی میتواند به تسهیل فرآیندهای قانونی و افزایش سرعت رسیدگی به پروندهها کمک کند.
ارائه مشاوره حقوقی: فراهم کردن خدمات مشاوره حقوقی رایگان یا کمهزینه برای خبرنگاران افغان میتواند به آنها در درک بهتر فرآیندهای قانونی و پیشبرد پروندههایشان کمک کند.
پیگیری منظم: پیگیری منظم و مستمر پروندهها توسط سفارتخانهها و سازمانهای مهاجرت میتواند به تسریع در انجام امور و جلوگیری از ایجاد تأخیرهای غیرضروری کمک کند.
برگزاری جلسات مشاوره: برگزاری جلسات مشاوره و توجیهی برای خبرنگاران افغان در مورد فرآیندهای مهاجرت و اقامت در کشور مقصد میتواند به آمادهسازی بهتر آنها و کاهش مشکلات در طول فرآیند کمک کند.
نتیجهگیری
وضعیت مهاجرین افغانستان به ویژه خبرنگاران و اصحاب رسانه در پاکستان و ایران در سه سال گذشته با چالشهای زیادی همراه بوده است. عدم تأیید شغلی از سوی اتحادیههای مدافع خبرنگاران در افغانستان، عدم حمایت کافی از سوی نهادهای بینالمللی و مشکلات حقوقی و امنیتی از جمله این چالشها هستند. برای بهبود وضعیت این مهاجرین، نیاز به حمایتهای گستردهتر بینالمللی و داخلی، بهبود شرایط زندگی در کمپهای مهاجرین، و ایجاد فرصتهای شغلی و آموزشی است. نهادهایی بینالمللی حامی رسانهها و سازمان ملل متحد میتوانند نقش مهمی در ارائه حمایتهای لازم به این خبرنگاران ایفا کند. دولت پاکستان نیز باید با تسهیل فرآیندهای قانونی و بهبود شرایط امنیتی، به بهبود وضعیت مهاجرین افغان به ویژه خبرنگاران کمک کند. تقویت همکاریهای بینالمللی و داخلی نیز میتواند نقش مؤثری در این زمینه ایفا کند.
حامیه نادری
حامیه نادری