در سایه خاموشی رسانه‌ها در افغانستان، پژوهشی تازه از دانشگاه لایپزیگ تصویری نگران‌کننده اما پُر از ایستادگی از وضعیت خبرنگاران افغان در تبعید ارائه می‌دهد. این گزارش که توسط حضرت بهار و حامد عبیدی تهیه شده و روز جمعه، ۲۰ سرطان منتشر شده، نگاهی عمیق دارد به شیوه‌های گردآوری اطلاعات، ملاحظات اخلاقی و خطرهای امنیتی که این خبرنگاران روزانه با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
طبق این پژوهش، ۹۵ درصد از خبرنگاران تبعیدی برای گردآوری اطلاعات به پیام‌رسان‌های رمزگذاری‌شده مانند واتساپ، تلگرام و سیگنال پناه برده‌اند؛ جایی که نه تنها داده‌ها، بلکه جان‌ها در آن محافظت می‌شود. شبکه‌های اجتماعی و همکاری با رسانه‌های خارج‌نشین نیز بخش مهمی از جریان اطلاعات در تبعید را تشکیل می‌دهد.
اما آن‌چه این تحقیق را از یک گزارش صرفاً آماری فراتر می‌برد، واقعیت تلخ خودسانسوری است. ۷۱ درصد از شرکت‌کنندگان اذعان کرده‌اند که خود را ناگزیر از سانسور گزارش‌هایشان می‌دانند؛ نه از سر ترس شخصی، بلکه برای محافظت از جان همکاران و خانواده‌های‌شان. این خودسانسوری، به گفته آن‌ها، کیفیت کار خبرنگاری را به شدت آسیب زده است.
همچنین، ۹۰ درصد از خبرنگاران اعتراف کرده‌اند که برای حفظ امنیت منابع، گاهی ناچار به کنار گذاشتن برخی گزارش‌ها شده‌اند. تنها ۴۲ درصد آن‌ها گفته‌اند که از پشتیبانی سازمانی رضایت دارند.
با این همه، ناامیدی پایان این داستان نیست. ۹۵ درصد از این خبرنگاران همچنان باور دارند که کار آن‌ها در تبعید، صدای افغانستان را به جهان رسانده است. آنان نه فقط تولیدکنندگان خبر، بلکه حافظان حافظه جمعی یک کشور خاموش‌شده‌اند.
در پایان، گزارش تأکید می‌کند که ادامه راه این خبرنگاران نیازمند چیزی فراتر از تحسین است: حمایت‌های ساختاری، آموزش‌های امنیتی و فراهم‌سازی زیرساخت‌های پایدار رسانه‌ای.
این پژوهش، هم هشدار است و هم دعوت؛ به حمایت از آنان که صدای‌شان، صدای یک ملت خاموش است.
ندیم احمدی
