با شدت‌گرفتن روند اخراج مهاجران از ایران و پاکستان، کابل با موج تازه‌ای از بحران روبه‌رو شده؛ بحرانی که مستقیم بر سرپناه مردم سایه افکنده است. در حالی‌که هزاران نفر ناخواسته به افغانستان بازگردانده شده‌اند، افزایش بی‌سابقه کرایه خانه‌ها، زنده‌گی را برای ساکنان شهر دشوارتر کرده و خانواده‌های کم‌درآمد را در تنگنای بی‌سرپناهی گذاشته است.
شماری از شهروندان کابل می‌گویند که صاحبان املاک، در نبود نظارت مشخص و بدون رعایت اصول انسانی، نرخ کرایه‌ها را چند برابر بالا برده‌اند. در نتیجه، بسیاری از خانواده‌ها برای پرداخت کرایه خانه مجبور شده‌اند از ضروری‌ترین نیازهای‌شان چشم‌پوشی کنند.
سکینه، زنی ۳۵ ساله که با سه کودک در یکی از پس‌کوچه‌های ناحیه اول کابل زندگی می‌کند، با صدایی پر از اضطراب می‌گوید:
«خانه‌ای که سال‌ها با چهار هزار کرایه می‌دادیم، حالا صاحب‌خانه گفته باید هشت هزار بدهیم، وگرنه تخلیه کنیم. شوهرم چند روز در میان کار پیدا می‌کند، آن‌هم فقط یکی دوصد افغانی. ما از کجا بیاوریم؟ اگر بیرون شویم، پناهی نداریم.»
او با اندوه از بی‌تفاوتی مقام‌های شهرداری می‌گوید:
«اگر نهاد مسئول بود، مردم این‌قدر زیر پا نمی‌شدند. قیمت بالا رفت، خب، یک قاعده‌ای باید باشد. مردم جان دارند.»
ناهید، ساکن ناحیه ششم کابل، نیز می‌گوید که پس از بازگشت اجباری مهاجران، نرخ خانه‌ها جهش یافته و تقاضا آن‌قدر زیاد شده که خانه‌ها نایاب شده‌اند. او می‌گوید:
«هر روز یک‌جای نو را می‌بینم، همه‌جا کرایه‌ها دیوانه‌کننده‌اند. بعضی خانه‌های دو اتاقه از ده هزار پایین نیستند. این دیگر زندگی نیست.»
در همین حال، دلالان ملک نیز از افزایش سرسام‌آور کرایه‌ها سخن می‌گویند. شیرمحمد، مشاور املاک در ناحیه یازدهم، تأیید می‌کند که تقاضا برای خانه چند برابر شده است:
«خانه‌هایی که قبلاً با شش هزار افغانی کرایه می‌رفت، حالا پانزده یا حتی بیست هزار هم کم است. مخصوصاً در مناطقی مثل تایمنی، خیرخانه یا معمار شهر. مشتری زیاد شده، ولی عرضه نیست.»
بازگشت مهاجران، این فشار را دوچندان کرده است. جمال‌الدین، مردی که پس از هشت سال اقامت در ایران به افغانستان بازگردانده شده، حالا در خانه‌ای شلوغ با خویشاوندانش در غرب کابل زندگی می‌کند. او می‌گوید:
«در ایران، با همه سختی‌ها، باز هم نان پیدا می‌شد. حالا آمدیم به کشور خودمان، اما جایی برای ماندن نداریم. کرایه خانه که بشنوی، دلت می‌لرزد. کار هم نیست. شب‌ها خواب ندارم، فقط فکر نان و کرایه خانه.»
در همین وضعیت، خانواده‌هایی که هنوز در بیرون هستند و قرار است به زودی به کشور بازگردند، با نگرانی آینده را نگاه می‌کنند. راحله، زنی که خواهرش قرار است هفته آینده از مشهد به کابل برگردد، می‌گوید:
«چند روز است دنبال خانه برای خواهرم می‌گردم. آن خانه‌هایی که قبلاً سه‌هزار افغانی بودند، حالا پنج تا شش‌هزار شده‌اند. آن‌هم اگر خوش‌شانسی بیاری.»
با این‌که وزارت عدلیه‌ی طالبان وعده داده است که با افزایش خودسرانه کرایه‌ها برخورد خواهد شد و مالکان را پاسخ‌گو خواهد کرد، بسیاری از مردم می‌گویند این وعده‌ها روی زمین هیچ اثر عملی نداشته است.
کارشناسان محلی هشدار می‌دهند که اگر روند کنونی ادامه یابد، بحران مسکن می‌تواند پیامدهای اجتماعی سنگینی به‌بار آورد؛ از افزایش بی‌خانمانی و گسترش فقر گرفته تا تشدید آسیب‌های روانی و فروپاشی خانواده‌ها.
حامیه نادری
