بر اساس گزارش آزادی بیان در جهان در سال ۲۰۲۴ وضعیت آزادی بیان در افغانستان به حالت بحران رسیده و از این رهگذر یکی از بدترین کشورها در جهان است.
بر اساس گزارش سازمان (گلوبل اکسپرسشن) افغانستان در میان ۱۶۱ کشور در جایگاه ۱۵۵ام قرار گرفته است.
یافته‌های این سازمان نشان می‌دهد که در پنج سال گذشته – ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳- افغانستان در جدول رده بندی آزادی بیان ۴۷ پله سقوط کرده است.
بر اساس رده بندی ارزش‌های آزادی بیان، افغانستان، سوریه، چین و میانمار دو امتیازی اند در حالی که دنمارک با ۹۵ امیتاز صدرنشین است. در گزارش آمده است که در سال ۲۰۲۳ میلادی ۵۳ در صد جمعیت جهان تحت بحران آزادی بیان زیست داشت و در حال حاضر بیش از چهار میلیارد نفر در ۳۹ کشور تحت بحران آزادی بیان زندگی می‌کنند و این بحران روبه افزایش است.
طبق رده بندی آزادی بیان این سازمان، دنمارک، سویس و سویدن به ترتیب بهترین کشورها و ترکمنستان، نیکاراگوا، ارتیریا، افغانستان و کوریای شمالی به ترتیب بدترین کشورها اند.
پیش از این سازمان گزارشگران بدون مرز در گزارش سالانه خود افغانستان را در قعر جدول آزادی مطبوعات در جهان قرار داده است.
سازمان گزارشگران بدون مرز در گزارشی درباره شاخص آزادی مطبوعات در جهان در سال ۲۰۲۴ میلادی به وضعیت ۱۸۰ کشور جهان در این زمینه پرداخته است؛ در این رتبه‌بندی افغانستان در زمینه آزادی مطبوعات در میان ۱۸۰ کشور در رتبه ۱۷۸ قرار گرفته است
همزمان نهاد رواداری با نشر گزارشی می‌گوید که طالبان از زمان تسلط دوباره بر افغانستان، به‌صورت سیستماتیک و هدفمند آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات را در این کشور محدود کرده‌اند.
هم‌چنان نهاد رواداری، محدودیت‌های شدید و تبعیض‌آمیز برای کار زنان در رسانه‌ها، بازداشت‌ها و ربودن خودسرانه خبرنگاران، بازداشت و حتا کشتار معترضان و عدم پاسخگویی طالبان به مردم را برجسته کرده است.
در گزارش آمده است که طالبان رسانه‌ها و خبرنگارانی را بازداشت، زندانی و شکنجه می‌کنند که رویدادهای نقض حقوق بشر، اعتراضات مدنی، موضع‌گیری‌های انتقادی، فساد اداری، جرایم ارتکاب یافته توسط طالبان و فعالیت گروه‌های مخالف را پوشش می‌دهند.
رواداری گفته است: “سه اداره، استخبارات، امر به معروف و اطلاعات و فرهنگ طالبان در اجرای این محدودیت‌ها و سرکوب حق آزادی بیان و حق دسترسی به اطلاعات نقش کلیدی را دارند.”
مرکز خبرنگاران افغانستان گفته، دست‌کم هفده کارشیوه رسانه‌ای طالبان عامل محدودیت‌های فراوان بر رسانه‌ها و نقض گسترده حقوق خبرنگاران شده است؛ کارشیوه‌هایی که به گفته این مرکز، سرباز زدن از آن‌ها به تهدید یا زندانی شدن خبرنگاران و بستن موقت یا دایمی رسانه‌ها انجامیده است.
بربنیاد آمار این نهاد، در درازای یک سال گذشته، ۶۴ رویداد بازداشت خبرنگاران و ۷۲ مورد تهدید آنان ثبت شده است.
ندا محمد ندیم، سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان منتقدان این گروه را تخریب کنندگان نظام خوانده و گفته است که آنان “واجب القتل” اند.
او حدود دو سال پیش در یک سخنرانی که به نقل از رسانه‌های محلی افغانستان در مراسم فراغت مفتی‌ها و قاضیان طالبان در ولایت قندهار گفت: “کسانیکه نظام را تخریب می‌کنند، چه به زبان یا به قلم یا تخریب عملی می‌کنند، این همه کسانی اند که بغاوت پنداشته می‌شوند و واجب‌القتل پنداشته می‌شوند.”
پیشتر دیده‌بان حقوق بشر هم گزارش داده بود که اداره استخبارات طالبان مرتباً به رسانه‌ها گوشزد می‌کند گزارش‌هایی منتشر کنند که «با سیاست‌های طالبان در تضاد نباشد یا در مورد اعمال خشونت‌آمیز مقامات طالبان گزارش ندهند».
کنت رات، مدیر اجرایی سازمان دیده‌بان حقوق بشر گفته است که «مسئولان طالبان سانسور و خشونت گسترده‌ای علیه رسانه‌های افغانستان در مراکز، لسوالی‌ها و ولایات اعمال کرده‌اند».
طالبان در حدود سه سال حکومتداری شان، شمار زیادی از منتقدان، تحلیگران، خبرنگاران، شاعران و فعالان، به شمول زنان، را بازداشت کرده و به زندان افگنده اند.
حامیه نادری
