بدخشان، ولایتی در شمال شرق افغانستان، با طبیعتی بکر و مناظر زیبا شناخته می‌شود. اما در پس این زیبایی‌ها، واقعیتی تلخ از کمبود امکانات صحی وجود دارد که زنان باردار را در معرض خطرات جدی قرار داده است. این گزارش به بررسی وضعیت امکانات صحی در بدخشان، به ویژه برای زنان باردار، و روایت‌های چندین زن از این ولایت می‌پردازد.
بدخشان دارای ۲۷ ولسوالی است که بیشتر کوهستانی هستند. براساس آمارها در حکومت گذشته، در تمام ولایت بدخشان ۳۱ مرکز صحی، ۱۵ مرکز جامع صحی، ۶۶ مرکز صحی کوچک، ۲۲ تیم سیار صحی، ۲۹ باب آشیانه صحی، دو شفاخانه متوسط و یک شفاخانه بزرگ وجود داشت. اما روشن نیست که اکنون چه تعداد از این مراکز درمانی خدمات فعال صحی دارند.
فیض‌آباد، مرکز ولایت بدخشان، دارای چندین بیمارستان و کلینیک است. یکی از مهم‌ترین بیمارستان‌های دولتی این ولایت، شفاخانه شهید استاد ربانی است. اما این مراکز به دلیل کمبود تجهیزات، دارو و پرسنل متخصص نمی‌توانند نیازهای مردم این منطقه را برآورده کنند. خدیجه، زنی باردار از فیض‌آباد، می‌گوید: “برای یک معاینه ساده باید ساعت‌ها در صف انتظار بمانیم و گاهی اوقات حتی با وجود همه تلاش‌هایمان، نمی‌توانیم به موقع به دکتر دسترسی پیدا کنیم.”
یک داکتر از شفاخانه شهید استاد ربانی که نخواست نامش فاش شود، اظهار داشت: “ما با کمبود شدید تجهیزات و دارو مواجه هستیم. بسیاری از بیماران نیاز به جراحی‌های عاجل دارند، اما به دلیل نبود امکانات نمی‌توانیم به آنها کمک کنیم.” داکتر دیگری افزود: “ما تلاش می‌کنیم تا بهترین خدمات را ارائه دهیم، اما واقعیت این است که امکانات ما بسیار محدود است و این مسئله جان بسیاری از بیماران را به خطر انداخته است.”
وضعیت در ولسوالی‌های دورافتاده مانند اشکاشم، واخان، شهربزرگ و راغستان حتی وخیم‌تر است. بسیاری از این مناطق تنها یک یا دو کلینیک کوچک دارند که با کمبود شدید امکانات مواجه‌اند. لیلا، زنی باردار از اشکاشم، می‌گوید: “در هنگام زایمان، به دلیل نبود امکانات و پرسنل متخصص، مجبور شدیم ساعت‌ها با مشکل دست و پنجه نرم کنیم. یکی از دوستانم به دلیل همین کمبودها جان خود را از دست داد.”
راه‌های صعب العبور نیز یکی از مشکلات اساسی دسترسی به خدمات صحی در بدخشان است. زینب، زنی باردار از واخان، می‌گوید: “در منطقه ما تنها یک کلینیک کوچک وجود دارد که آن هم فقط یک داکتر دارد. وقتی وقت زایمانم نزدیک شد، به دلیل بارش برف سنگین نمی‌توانستم به فیض‌آباد بروم. بالاخره در خانه با کمک زنان محلی زایمان کردم. خدا را شکر که هم من و هم فرزندم سالم ماندیم.”
مریم، زنی باردار از شهربزرگ، می‌گوید: “در منطقه ما، زنان بسیاری به دلیل نبود امکانات صحی مناسب در هنگام زایمان جان خود را از دست می‌دهند. من خودم چند ماه پیش زایمان کردم و به دلیل نبود امکانات، فرزندم را از دست دادم. هنوز هم نمی‌توانم از این درد عبور کنم.”
با روی کار آمدن طالبان، انتظار می‌رفت که توجه بیشتری به مشکلات مردم و به ویژه زنان باردار شود. اما تاکنون اداره مرکزی طالبان توجه کافی به وضعیت صحی زنان باردار در بدخشان ننموده است. کمبود بودجه، عدم تمرکز بر بهبود خدمات صحی و مشکلات امنیتی، همگی به این مسئله دامن زده‌اند.
دولت و سازمان‌های بین‌المللی در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای بهبود وضعیت صحی بدخشان انجام داده‌اند، اما این تلاش‌ها به دلایل مختلف از جمله ناامنی، کمبود بودجه و مشکلات جغرافیایی نتوانسته‌اند به طور کامل مؤثر واقع شوند. فرشته، مسئول یک سازمان غیر دولتی در بدخشان، می‌گوید: “ما تلاش می‌کنیم تا با ارائه خدمات صحی به زنان باردار در مناطق دورافتاده، از مرگ و میر آنها جلوگیری کنیم. اما مشکلات بسیاری وجود دارد که کار را برای ما دشوار می‌کند.”
وضعیت صحی زنان باردار در بدخشان نیازمند توجه جدی و فوری است. روایت‌های زنان باردار از این ولایت نشان می‌دهد که کمبود امکانات صحی چگونه زندگی آنها را تحت تأثیر قرار داده و جان بسیاری را به خطر انداخته است. نیاز است تا با همکاری دولت، سازمان‌های بین‌المللی و جامعه محلی، اقداماتی جدی برای بهبود وضعیت صحی این منطقه صورت گیرد. توجه و تلاش بیشتر اداره مرکزی طالبان نیز می‌تواند نقش مهمی در بهبود این وضعیت داشته باشد.
حامیه نادری
