زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه پیشین آمریکا برای صلح افغانستان در جلسه استماع کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا تحت عنوان «چگونه دولت بایدن در اجرای توافقنامه دوحه شکست خورد»، شهادت داد.
کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا روز چهارشنبه، متن شهادت زلمی خلیلزاد، نماینده پیشین امریکا در امور افغانستان را در شبکه اجتماعی اکس نشر نمود. این اظهارات بخش پنجم از رشته مصاحبه‌های کمیته روابط خارجی کانگرس به رهبری مایکل مکال با مقام‌های وزارت خارجه امریکا است که در برنامه تخلیه از افغانستان سهیم بودند.
خلیلزاد در بخشی از اعتراف خود برای کمیته روابط خارجی کانگرس گفته که برای دولت بایدن در قسمت برخورد با موافقت‌نامه دوحه، سه گزینه وجود داشت: عدم اصرار بر مشروط بودن توافق و تاکید بر عقب‌نشینی و مبارزه با تروریسم، دوم پاره کردن توافقنامه آن طوری که ترامپ با توافق هسته‌ای با ایران کرد و سرانجام پذیرش مشروط توافق دوحه.
نماینده پیشین امریکا برای افغانستان افزوده که او گزینه پذیرش مشروط توافق دوحه را توصیه کرده بود و به این باور است که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا هم آن را توصیه کرده بود. اما به گفته خیلزاد افراد دیگری در دولت امریکا با این استدلال که طالبان حملات‌شان به نیروهای امریکایی را از سر می‌گیرند، از پذیرش توصیه آنها خودداری کردند.
خلیلزاد در این جلسه گفته است که جو بایدن، رییس جمهور ایالات متحده، هراس داشت که پا پس کشیدن از توافقنامۀ دوحه سبب طولانی شدن جنگ می‌شود. او همچنین گفت که فرار ناگهانی محمد اشرف غنی، رییس جمهور پیشین افغانستان، از کشورش منجر به ایجاد سدی برای گذار و توافق سیاسی در افغانستان شد.
خلیلزاد یکبار دیگر ادعا کرد که فرار محمد اشرف غنی از افغانستان، سدی را فراروی گذار سیاسی در آن کشور ایجاد کرد. او افزود که اگر غنی افغانستان را ترک نمی‌کرد، طالبان بر اساس توافق قبلی با ایالات متحده وارد کابل نمی‌شدند. با این حال، هم خلیلزاد و هم بلینکن از خروج نامشروط نیروهای امریکایی از افغانستان حمایت کردند.
زلمی‌خلیلزاد بیان داشته است که دلیل تصمیم خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان این بود که واشنگتن توجه خود را به رقابت با قدرت‌های بزرگ چون چین و روسیه معطوف کرده بود و از این رو دیگر تمایلی به ماندن در افغانستان وجود نداشت.
نماینده ویژه سابق امریکا برای افغانستان گفته است که کاخ سفید و شورای امنیت ملی روند کامل عقب‌نشینی نیروها در سال ۲۰۲۱ رهبری می‌کردند و در طول ماه آگست که خروج مرگبار اتفاق افتاد، تصامیم مهم درباره تعامل با مخالفین نظامی شان از سوی شورای امنیت ملی بایدن گرفته می‌شد.
طبق اسناد که کمیته روابط خارجی کانگرس منتشر کرده، خلیلزاد در طول تابستان ۲۰۲۰ روی رهایی هزاران زندانی نیروهای طالبان با این استدلال که آنها بدون آزادی زندانیان‌شان وارد مذاکره با دولت افغانستان نمی‌شوند، پافشاری کرده بود.
نماینده ویژه امریکا می‌گوید که دولت افغانستان با اصل آزادی زندانیان مخالف نبود بلکه با تعداد زیاد آن مخالف بود. او گفت که دولت سابق افغانستان خواهان برابر بودن شمار زندانیانی بود که قرار بود میان دو طرف مبادله شوند.
زلمی خلیلزاد در پاسخ به سوالات کمیته روابط خارجی کانگرس گفته که اعلام عقب‌نشینی همه نیروها از سوی بایدن در اپریل ۲۰۲۱ تاثیر منفی بر روحیه نیروهای دولت پیشین افغانستان گذاشت.
این دیپلمات پیشین امریکایی تصریح کرده است: «این اساساً نوع فرمول تقسیم قدرت بود که کارشناسان در مشوره با کارشناسان خارجی ارایه کرده بودند. در آن دولت افرادی گماشته می‌شد که با هر دو طرف [امارت و جمهوریت] رابطه داشته‌اند و توسط فردی قابل قبول برای هر دو طرف رهبری می‌شد.»
به گفته خلیلزاد، مقام‌ها در وزارت امور خارجه امریکا پیش‌بینی کرده بودند که تقسیم قدرت در افغانستان بدون حضور ایالات متحده بیش از سه سال دوام نمی‌آورد.
در واکنش به اظهارات خلیلزاد، جان کربی، مشاور ارتباطات امنیت ملی قصر سفید، گفته است که اداره رییس جمهور بایدن در مقابل یک عمل انجام شده قرار داشت، زیرا حکومت دونالد ترمپ، رییس جمهور پیشین امریکا، توافق را با طالبان امضا کرده بود.
کربی گفت: با توجه به تصمیمهای که رییس جمهور ترمپ در مورد خروج از افغانستان گرفت، رییس جمهور [بایدن] با یک انتخاب مواجه بود.”
اما در اپریل سال گذشته با نشر خلاصهٔ ۱۲ صفحه‌ای از نتایج به اصطلاح “ارزیابی سیاست‌های ایالات متحده در قبال پایان دادن طولانی‌ترین جنگ” این کشور، مسوولیت اندکی را در قبال اقدامات خود در افغانستان بر عهده گرفته و تاکید کرده است که بایدن به دلیل تصمیمهای ترمپ “شدیداً محدود” شده بود.
در گزارش قصر سفید آمده است: “گزینش‌های رییس جمهور بایدن برای چگونگی خروج از افغانستان به شدت تحت تاثیر شرایط ایجاد شده توسط سلف او [دونالد ترمپ] قرار داشت. وقتی بایدن تصدی ریاست جمهوری را گرفت طالبان در قوی‌ترین موقف خود پس از سال ۲۰۰۱ قرار داشتند و نزدیک به نیمی از کشور [افغانستان] را تحت کنترول داشته و یا به آموزن کشیده بودند.”
نماینده پیشین امریکا برای صلح افغانستان در ماه دلو گذشته نیز در نشست استماعیه کمیته روابط خارجی مجلس نماینده‌گان ایالات متحده گفته بود که فصل مبارزه برای افغانستان به پایان نرسیده و نباید به این کشور پشت شود.
پاکستان بارها از فعالیت طالبان پاکستانی از داخل خاک افغانستان علیه این کشور انتقاد کرده است. همچنان طی ماه‌های اخیر نگرانی‌ها از فعالیت گروه «داعش خراسان» افزایش یافته است.
پس از سقوط‌جمهوریت و حاکمیت مجدد طالبان، کشور‌های همسایه، منطقه و جهان، به‌شمول برخی از مقام‌های ایالات متحده بارها از حضور، فعالیت و سازماندهی حمله‌های بیرون‌مرزی توسط گروه‌های هراس‌افگن مانند داعش خراسان از افغانستان هشدار داده‌اند.
از سوی دیگر، اخیرا وزارت خارجه ایالات متحده در گزارش سالانه خود از ادامه نقض گسترده حقوق بشر به ویژه نقض حقوق زنان، تحت حاکمیت طالبان بر افغانستان خبر داده است.
در همین حال خروج پر هرج و مرج نیروهای امریکایی از افغانستان و بازگشت طالبان به قدرت، خشم و محکومیت شدید اعضای جمهوری‌خواهان مجلس نمایندگان امریکا را نیز به دنبال داشته و اکثراً بر این عملکرد رییس جمهور بایدن رای منفی دادند.
حامیه نادری
