سازمان ملل متحد در گزارشی تازه، نگرانی‌های جدی خود را در مورد وضعیت حقوق بشری افغان‌هایی که به گونه غیر داوطلبانه به کشور بازگردانده شده‌اند ابراز داشته است. این گزارش مستندات دقیق و نگران‌کننده‌ای از نقض‌های فاحش حقوق بشر در برابر گروهی از برگشت‌کنندگان ارائه می‌دهد؛ نقض‌هایی که شامل شکنجه، بازداشت‌های خودسرانه، بدرفتاری، تهدیدات مکرر به امنیت فردی و محدودیت‌های شدید اجتماعی می‌باشند.
بر بنیاد یا فته های این سازمان از سال ۲۰۲۳ تا کنون، صدها هزار افغان اکثراً از پاکستان و ایران بدون رضایت خود به افغانستان بازگردانده شده‌اند. هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) و دفتر حقوق بشر ملل متحد، در تحقیقاتی بر پایه مصاحبه با ۴۹ فرد بازگشت‌داده‌شده، دریافته‌اند که بسیاری از این افراد با خطرات جدی مواجه بوده‌اند. این افراد شامل زنان و دختران، کارمندان حکومت پیشین، نیروهای امنیتی سابق، خبرنگاران و فعالان جامعه مدنی می‌باشند.
در یکی از روایت‌های دردناک، یک خبرنگار زن که پس از تهدیدهای امنیتی در سال ۲۰۲۱ کشور را ترک کرده بود، توضیح داد که اکنون پس از بازگشت غیرداوطلبانه‌اش، عملاً در “حبس خانگی” به سر می‌برد و دسترسی به فرصت‌های شغلی، آموزش و آزادی رفت‌وآمد را از دست داده است.
همچنین یکی از کارمندان پیشین دولت گزارش داد که پس از بازگشت در سال ۲۰۲۳، توسط نیروهای طالبان بازداشت و تحت شکنجه‌های شدید قرار گرفته است. وی گفت که مورد ضرب و شتم با کبیل، شاخچه درخت و چوب قرار گرفت و حتی تهدید به اعدام شد که منجر به شکستگی پایش گردید.
سازمان ملل تأکید کرده است که بازگرداندن افراد به کشوری که در آن خطر شکنجه، ناپدید شدن اجباری یا سایر آسیب‌های جبران‌ناپذیر وجود دارد، نقض اصل بین‌المللی «عدم بازگرداندن» (non-refoulement) محسوب می‌شود.
این گزارش از کشورهای میزبان مهاجران افغان خواسته است که پیش از اقدام به بازگشت اجباری، وضعیت هر فرد را به دقت ارزیابی کرده و از بازگرداندن افرادی که در معرض خطرات جدی هستند خودداری نمایند. همچنان، بر لزوم ایجاد مسیرهای خروج امن و فراهم‌سازی حمایت‌های مالی و اجتماعی برای افغان‌های ساکن در این کشورها تأکید شده است.
رزا اتنبایوا، نماینده ویژه سرمنشی سازمان ملل برای افغانستان و رئیس یوناما، در واکنش به یافته‌های این گزارش گفت:”اگرچه مقامات حاکم به گونه همآهنگ به موج بازگشت‌کنندگان پاسخ داده‌اند، اما اقدامات بیشتری برای ادغام این افراد در جامعه و حفظ حقوق آنان ضرورت است.”وی همچنین افزود:”مشارکت همه افغان‌ها در زندگی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشور برای پیشرفت و رفاه ملی حیاتی است. از مقامات حاکم تقاضا داریم تا مطابق با تعهدات بین‌المللی خود و در چارچوب مسئولیت‌شان در قبال مردم افغانستان عمل نمایند.”
گزارش ملل متحد در حالی منتشر می‌شود که منابع داخلی نیز از فشار بی‌سابقه بر منابع محدود افغانستان تحت حاکمیت طالبان در زمینه اسکان، حمایت و ادغام مجدد بازگشت‌کنندگان خبر می‌دهند. سازمان ملل از جامعه جهانی خواسته تا حمایت‌های مالی خویش را برای تسهیل روند بازگشت و ادغام پایدار افغان‌ها در کشور افزایش دهند.
این در حالی است که در نزدیک یه یک ماه گزشته هزاران مهاجر افغان از ایران اخراج گریده است و در همین حال گزارش ها حاکی از آن است که کشور پاکستان همچنین افغان ها را بازداشت و به گونه اجباری از آن کشور اخراج می کنند .
ندیم احمدی
