زلمی خلیل‌زاد، دیپلمات افغان-آمریکایی، یکی از چهره‌های کلیدی در سیاست خارجی آمریکا درباره افغانستان بوده است. او که در مذاکرات صلح میان آمریکا و طالبان، به‌ویژه در توافقنامه دوحه، نقش محوری داشت، همچنان به‌عنوان چهره‌ای بحث‌برانگیز شناخته می‌شود. بسیاری بر این باورند که این توافق، زمینه‌ساز خروج نیروهای آمریکایی و سقوط دولت جمهوری افغانستان شد.
خلیل‌زاد که در ۲۲ مارچ ۱۹۵۱ در مزار شریف متولد شد، تحصیلات عالی خود را در آمریکا ادامه داد و در دوران ریاست‌جمهوری جورج دبلیو بوش، مسئولیت‌های مهمی همچون سفارت آمریکا در افغانستان، عراق و سازمان ملل را بر عهده داشت. پس از حملات ۱۱ سپتامبر، او در طراحی استراتژی آمریکا برای افغانستان و تدوین قانون اساسی این کشور نقش برجسته‌ای ایفا کرد.
به‌عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور صلح افغانستان، خلیل‌زاد توافقنامه دوحه را بدون مشارکت دولت وقت افغانستان امضا کرد، توافقی که پیامدهای آن هنوز هم محل بحث و مناقشه است. حالا، بیش از سه سال پس از بازگشت طالبان به قدرت، او بار دیگر به افغانستان سفر کرده است؛ سفری که به همراهی نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور زندانیان صورت گرفته است گمانه‌زنی‌های را درباره اهداف آن افزوده است ،هرچند وزارت خارجه طالبان گفته است که در این سفر در مورد رهایی زندانیان امریکایی از زندان ها صحبت شده و در اولین اقدام یک شهروند امریکایی از زندان رها گردید اما پهلوی های پیدا و پنهان زیادی در این سفر وجود دارد.
برخی ناظران معتقدند که این سفر صرفاً به آزادی زندانیان آمریکایی محدود نمی‌شود، بلکه نشان‌دهنده آغاز فصل جدیدی از تعامل میان آمریکا و طالبان است. احتمالاً واشنگتن به دنبال ارزیابی وضعیت افغانستان تحت حاکمیت طالبان و بررسی امکان اجرای مجدد برخی مفاد توافقنامه دوحه است. مسائلی همچون تشکیل دولت همه‌شمول، رعایت حقوق بشر و تعهد طالبان به عدم استفاده از خاک افغانستان علیه دیگر کشورها نیز ممکن است در این مذاکرات مطرح شوند.
با این حال، سابقه عملکرد خلیل‌زاد نشان می‌دهد که او همواره در راستای تأمین منافع آمریکا حرکت کرده است. اکنون پرسش اساسی این است که آیا این سفر در راستای بهبود وضعیت افغانستان خواهد بود، یا صرفاً به تقویت جایگاه طالبان منجر می‌شود؟ مردم افغانستان امیدوارند که خلیل‌زاد از اشتباهات گذشته درس گرفته باشد و این بار، برای کاهش بحران‌های موجود و کمک به ایجاد یک نظام سیاسی همه‌شمول گام بردارد.
ندیم احمدی
