در پی مذاکرات فشرده‌ای که در جده، عربستان سعودی برگزار شد، اوکراین آمادگی خود را برای پذیرش پیشنهاد ایالات متحده مبنی بر برقراری یک آتش‌بس فوری و موقت ۳۰ روزه اعلام کرد. این آتش‌بس در صورت توافق طرفین قابل تمدید بوده و مشروط به پذیرش و اجرای هم‌زمان از سوی فدراسیون روسیه است.
جنگ اوکراین که از فبروری ۲۰۲۲ آغاز شد، همچنان یکی از مهم‌ترین بحران‌های ژئوپلیتیکی جهان است. درگیری میان اوکراین و روسیه علاوه بر خسارات جانی و مالی گسترده، پیامدهای اقتصادی و امنیتی عمیقی در سطح بین‌المللی داشته است. در این میان، تلاش‌های دیپلماتیک برای برقراری صلح ادامه دارد و جدیدترین اقدام در این راستا، مذاکرات جده بود که منجر به اعلام آمادگی اوکراین برای پذیرش آتش‌بس ۳۰ روزه شد.
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، این اقدام اوکراین را «گامی مثبت» خواند و اعلام کرد که پیشنهاد آتش‌بس به روسیه ارائه خواهد شد. وی ابراز امیدواری کرد که مسکو نیز اقدامی مشابه انجام دهد تا راه برای مذاکرات واقعی صلح باز شود. مایک والتز، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، نیز تأکید کرد که توقف درگیری‌ها امری حیاتی است و ادامه جنگ تنها به افزایش تلفات انسانی منجر خواهد شد.
با این حال و با وجود اینکه کی‌یف برای آتش‌بس اعلام آمادگی کرده است، مشخص نیست که کرملین نیز چنین رویکردی را اتخاذ کند. در ماه‌های اخیر، موازنه جنگ به نفع روسیه تغییر کرده و مسکو ممکن است بدون دریافت امتیازات مهم، تمایلی به پذیرش آتش‌بس نداشته باشد.
در همین راستا، روبیو تأکید کرد: «اکنون توپ در زمین روس‌هاست. اگر کرملین این توافق را نپذیرد، مشخص خواهد شد که مانع اصلی صلح چیست.» از سوی دیگر، اوکراین همچنان بر لزوم مشارکت کشورهای اروپایی در مذاکرات صلح تأکید دارد.
نقش بین‌المللی و واکنش‌ها
واکنش‌های بین‌المللی به مذاکرات جده نشان‌دهنده اهمیت این توافق است. کی یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، از نتایج مذاکرات برای توقف جنگ استقبال کرد و حمایت کشورش از این روند را اعلام نمود.
در عین حال، آمریکا و اوکراین توافق کردند که مذاکراتی برای تأمین امنیت بلندمدت اوکراین آغاز کنند و تیم‌های مذاکره‌کننده خود را تعیین نمایند. همچنین، توافق شد که روند تبادل اسرا و بازگرداندن کودکانی که به اجبار به روسیه منتقل شده‌اند، در دستور کار قرار گیرد.
علاوه بر تلاش‌های صلح، یکی از مهم‌ترین توافقات به دست آمده در مذاکرات جده، توافق بر سر توسعه منابع معدنی حیاتی اوکراین بود. دو کشور اعلام کردند که به‌زودی یک توافق جامع در این زمینه منعقد خواهند کرد.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، پیش‌تر بر اهمیت دسترسی به معادن فلزات نادر اوکراین تأکید کرده بود. این منابع در تولید فناوری‌های پیشرفته از جمله صنایع نظامی، الکترونیکی و انرژی‌های تجدیدپذیر کاربرد دارند. وی همچنین اشاره کرده بود که حضور کارگران آمریکایی در عملیات حفاری در اوکراین می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای بازدارندگی در برابر تجاوزات آینده روسیه عمل کند.
بنابراین ،در کنار تلاش‌های دیپلماتیک، آمریکا تصمیم گرفته است تعلیق تبادل اطلاعات اطلاعاتی با کی‌یف را لغو کرده و کمک‌های امنیتی به اوکراین را از سر بگیرد. این اقدام پس از آن صورت گرفت که دولت ترامپ هفته گذشته به دلیل تنشی در دفتر بیضی‌شکل کاخ سفید، همکاری اطلاعاتی با اوکراین را متوقف کرده بود.
تعلیق تبادل اطلاعات امنیتی موجب نگرانی‌هایی شد، چرا که اوکراین بدون این اطلاعات نمی‌توانست تحرکات نیروهای روسی را ردیابی کرده، از حملات موشکی جلوگیری کند یا عملیات نظامی خود را برنامه‌ریزی نماید. ازسرگیری این همکاری نشان می‌دهد که واشنگتن همچنان بر حمایت از اوکراین تأکید دارد.
مذاکرات جده گامی مهم در راستای کاهش تنش‌ها در جنگ اوکراین محسوب می‌شود. اعلام آمادگی اوکراین برای آتش‌بس و توافقات اقتصادی و امنیتی به دست آمده، نشان از تلاشی جدید برای ایجاد صلح دارد. با این حال، سرنوشت این آتش‌بس و آینده مذاکرات به واکنش روسیه و توانایی طرفین در رسیدن به توافقات پایدار بستگی دارد.
در حالی که اوکراین و آمریکا مسیر دیپلماتیک جدیدی را آغاز کرده‌اند، چالش‌های مهمی همچنان باقی است. پذیرش یا رد آتش‌بس از سوی روسیه، تعیین‌کننده مسیر آینده جنگ خواهد بود. در صورتی که روسیه این توافق را نپذیرد، درگیری‌ها همچنان ادامه خواهد یافت و مسیر مذاکرات دیپلماتیک با موانع بیشتری روبه‌رو خواهد شد. اما اگر این آتش‌بس اجرایی شود، می‌تواند زمینه‌ای برای صلحی پایدار و بازسازی اوکراین فراهم کند.
جهان اکنون منتظر پاسخ مسکو است؛ آیا روسیه آماده خواهد بود تا گامی به سوی پایان جنگ بردارد؟
جواد رسولی
