رسانه‌ی هندی «اندیا» در گزارشی اختصاصی اعلام کرده است که سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه‌ی حقانی و یکی از چهره‌های کلیدی طالبان، از سمت خود به‌عنوان وزیر داخله این گروه استعفا داده است. این رسانه به نقل از تحلیل‌گران تأکید می‌کند که این اقدام ناگهانی می‌تواند پیامدهای جدی برای آینده‌ی طالبان داشته باشد و نشانه‌ای از بحران عمیق در ساختار قدرت این گروه است.
اختلافات درونی طالبان از زمان تسلط این گروه بر افغانستان در آگوست ۲۰۲۱ همواره در حال افزایش بوده است، اما استعفای حقانی نشان می‌دهد که این تنش‌ها به سطحی رسیده که دیگر قابل انکار نیست. تحلیل‌گران بر این باورند که تلاش‌های هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، برای تمرکز قدرت در دستان خود و محدود کردن نفوذ شبکه‌ی حقانی، یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید این بحران است.
درگیری آشکار میان حقانی و آخندزاده
گزارش «اندیا» نشان می‌دهد که استعفای سراج‌الدین حقانی نتیجه‌ی اختلافات عمیق او با آخندزاده در موضوعات کلیدی همچون سیاست آموزشی، روابط خارجی و مدل حکمرانی طالبان بوده است. منابع داخلی طالبان به این رسانه گفته‌اند که حقانی از سیاست‌های سخت‌گیرانه آخندزاده، به‌ویژه در ممنوعیت آموزش زنان، نارضایتی جدی داشته و تلاش‌هایی برای تغییر این رویکرد انجام داده بود.
این گزارش می‌افزاید که حقانی پس از استعفا در کابل به‌سر می‌برد و در حال «استراحت» است، اما منابع آگاه این وضعیت را چیزی بیش از یک استراحت موقت می‌دانند.
تحلیل‌گران معتقدند که استعفای او تنها یک تصمیم شخصی نیست، بلکه بازتابی از بحران عمیق در درون طالبان است. این رسانه به نقل از کارشناسان می‌نویسد:
“طالبان همواره سعی داشته است که شکاف‌های درونی خود را پنهان کند، اما اکنون این اختلافات به حدی آشکار شده که دیگر قابل انکار نیست. رهبران ارشد، به‌ویژه اعضای شبکه‌ی حقانی، از سیاست‌های افراطی آخندزاده خشمگین هستند و در حال فاصله گرفتن از او هستند.”
یکی از نمونه‌های بارز اختلافات اخیر، حادثه‌ای بود که ماه گذشته در فرودگاه کابل رخ داد. بر اساس گزارش «اندیا»، یک هیئت ۱۴ نفره از افغانستان، که برای شرکت در «مجمع فکر آینده‌ی افغانستان» عازم دوحه بود، از سفر منع شد. این هیئت شامل دو زن نیز بود که قرار بود با پروازهای فلای‌دوبی و ایرعربیه راهی قطر شوند، اما طالبان در آخرین لحظه دستور به پیاده کردن آن‌ها از هواپیما داد.
تحلیل‌گران می‌گویند که این اقدام نشان‌دهنده‌ی نگرانی فزاینده‌ی جناح وفادار به آخندزاده از قدرت‌گیری بیشتر شبکه‌ی حقانی در صحنه‌ی بین‌المللی است. از آنجا که حقانی رویکرد نسبتاً عمل‌گرایانه‌تری نسبت به سیاست خارجی طالبان دارد، بسیاری این رویداد را به تلاش جناح رادیکال طالبان برای کنترل شدیدتر بر فعالیت‌های دیپلماتیک نسبت می‌دهند.
آیا طالبان در آستانه فروپاشی است؟
با وجود آنکه طالبان همواره بر وحدت و انسجام داخلی خود تأکید کرده است، اما واقعیت‌های میدانی چیز دیگری را نشان می‌دهد. این گروه از بدو بازگشت به قدرت در سال ۲۰۲۱، همواره با چالش‌های درونی روبه‌رو بوده است. تحلیل‌گران بر این باورند که اگر این شکاف‌ها عمیق‌تر شود، ممکن است طالبان به دو جناح اصلی تقسیم شود:
۱- جناح تحت رهبری آخندزاده، که سیاست‌های سخت‌گیرانه و انزواگرایانه را دنبال می‌کند.
۲- جناح شبکه‌ی حقانی، که گرایش بیشتری به تعامل با جهان خارج دارد و مخالف برخی از محدودیت‌های شدید اجتماعی است.
یکی از کارشناسان منطقه‌ای در گفت‌وگو با «اندیا» هشدار داده است که طالبان در حال ورود به مرحله‌ای بحرانی است و اختلافات درونی ممکن است این گروه را از درون متلاشی کند.
“ما شاهد یک درگیری قدرت در بالاترین سطوح طالبان هستیم. اگر این روند ادامه یابد، احتمال دارد که طالبان به گروه‌های کوچک‌تر تقسیم شود و جنگ داخلی میان جناح‌های مختلف این گروه آغاز گردد.”
استعفای ناگهانی سراج‌الدین حقانی نه‌تنها نشان‌دهنده‌ی اختلافات شدید در درون طالبان است، بلکه می‌تواند بر آینده‌ی این گروه تأثیرات تعیین‌کننده‌ای بگذارد. اگرچه هنوز مشخص نیست که حقانی به‌طور کامل از عرصه‌ی قدرت کنار خواهد رفت یا در آینده دوباره نقش فعالی ایفا خواهد کرد، اما روشن است که شکاف در درون طالبان به حدی جدی است که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
با توجه به تحولات اخیر، به‌نظر می‌رسد که آخندزاده در تلاش است تا قدرت خود را تثبیت کند، اما با وجود مخالفت‌های داخلی، حفظ انسجام طالبان ممکن است دشوارتر از گذشته باشد. اگر این اختلافات حل‌نشده باقی بماند، طالبان ممکن است نه به‌دست دشمنان خارجی، بلکه از درون خود دچار بحران شود.
حامیه نادری
