پس از بازگشت طالبان به قدرت در ۱۵ آگوست ۲۰۲۱، وضعیت زنان در افغانستان به شکل بی‌سابقه‌ای وخیم شده است. در دو دهه گذشته، زنان افغان با حمایت‌های بین‌المللی توانسته بودند به حقوق اولیه خود در زمینه‌های آموزش، اشتغال و مشارکت اجتماعی دست یابند. اما با تسلط طالبان، این دستاوردها از میان رفت و زنان بار دیگر با محدودیت‌های گسترده و سرکوب سیستماتیک مواجه شدند.
با این حال طالبان از نخستین روزهای حکومت خود، زنان را از مشارکت در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی محروم کردند. این محدودیت‌ها در قالب فرمان‌های سخت‌گیرانه‌ای اعمال شد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
محرومیت از تحصیل: طالبان مکاتب دخترانه بالاتر از مقطع ششم را تعطیل کردند و دانشگاه‌ها را نیز به روی زنان بستند. این اقدام میلیون‌ها دختر را از حق اولیه آموزش محروم کرد.
محدودیت‌های رفت‌وآمد: زنان از سفر بدون همراهی یک مرد محرم منع شدند که این امر توانایی آن‌ها را برای اشتغال، تحصیل و انجام امور روزمره به‌شدت کاهش داد.
اخراج از مشاغل: زنان از اکثر مشاغل دولتی کنار گذاشته شدند و فرصت‌های شغلی در بخش خصوصی نیز به‌شدت محدود شد.
ممنوعیت ورود به فضاهای عمومی: طالبان ورود زنان به پارک‌ها، باشگاه‌های ورزشی، حمام‌های عمومی و حتی برخی مراکز درمانی را نیز ممنوع کردند.
نابودی امید و سرکوب اعتراضات مدنی
با وجود این محدودیت‌ها، زنان افغانستان سکوت نکردند و بارها برای اعتراض به خیابان‌ها آمدند. اما طالبان با سرکوب شدید، بازداشت‌های گسترده و تهدید خانواده‌های معترضان، تلاش کردند هرگونه صدای مخالف را خاموش کنند.
گزارش‌های سازمان ملل نشان می‌دهد که طالبان از شکنجه، بازداشت خودسرانه و تهدید برای خاموش کردن صدای زنان معترض استفاده کرده‌اند. بسیاری از فعالان حقوق زن ناپدید یا مجبور به ترک کشور شده‌اد..
افغانستان اکنون تنها کشوری در جهان است که در آن دختران به‌طور رسمی از تحصیلات متوسطه و عالی محروم شده‌اند. این اقدام آینده میلیون‌ها دختر را در تاریکی فرو برده و تبعات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گسترده‌ای به همراه خواهد داشت.
ناظران ویژه سازمان ملل اعلام کرده‌اند که در هیچ کشور دیگری، سرکوب زنان به این گستردگی و سازمان‌یافته صورت نگرف است. بسیاری از زنان افغان وضعیت خود را “زندگی در یک زندان بی‌پایان” توصیف می‌کنند.
با این حال ،طالبان، به‌عنوان حکومت دفاکتو افغانستان، معاهدات بین‌المللی حقوق بشری از جمله کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان را نقض می‌کنند. با این حال، جامعه جهانی تاکنون نتوانسته است اقدام عملی مؤثری برای بازگرداندن حقوق زنان افغانستان انجام دهد.
تحریم‌های اقتصادی و دیپلماتیک علیه طالبان اعمال شده است، اما این تحریم‌ها بیش از آنکه طالبان را تحت تأثیر قرار دهد، مردم عادی، به‌ویژه زنان، را با مشکلات بیشتری مواجه کرده است. سازمان‌های حقوق بشری بارها خواستار فشار بیشتر بر طالبان شده‌اند، اما تاکنون هیچ اقدام مؤثر بین‌المللی برای توقف نقض گسترده حقوق زنان صورت نگرفته است.
آینده زنان افغانستان در سایه بی‌توجهی جهانی
پس از گذشت بیش از سه سال از بازگشت طالبان، زنان افغانستان همچنان در وضعیت اسفناکی به سر می‌برند. حذف آن‌ها از جامعه نه‌تنها آینده خودشان بلکه آینده کل کشور را با بحران مواجه کرده است.
اگرچه زنان افغان همچنان به مبارزه برای حقوق خود ادامه می‌دهند، اما بدون حمایت قاطع و اقدامات عملی جامعه جهانی، امید به تغییر در کوتاه‌مدت بسیار کم‌رنگ خواهد بود. استفاده از سازوکارهای حقوقی بین‌المللی، به‌ویژه دادگاه کیفری بین‌المللی، می‌تواند گامی مهم در جهت تحقق عدالت و جلوگیری از ادامه این سرکوب بی‌رحمانه باشد.
سارا رحمانی
