طالبان با بحرانی بی‌سابقه در رهبری خود روبه‌رو شده است، بحرانی که ناشی از اختلافات شدید بر سر حقوق زنان، تمرکز قدرت و تصفیه‌های درون‌گروهی است. گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که این تنش‌ها نه‌تنها به مرحله‌ای آشکار رسیده، بلکه احتمال بروز درگیری‌های گسترده را افزایش داده است.
روزنامه‌ی بریتانیایی تلگراف در گزارشی اختصاصی می‌نویسد که ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، دیگر قادر به حفظ وحدت درون‌سازمانی نیست. اختلافاتی که پیش‌تر در پشت پرده جریان داشت، اکنون به نقطه‌ای رسیده که می‌تواند پایه‌های حکومت طالبان را از درون متلاشی کند.
شکاف در رهبری طالبان؛ چهره‌های کلیدی علیه هبت‌الله
گزارش‌ها نشان می‌دهد که سراج‌الدین حقانی، ملا یعقوب و عباس استانکزی از جمله مقاماتی هستند که در برابر هبت‌الله قرار گرفته‌اند. این چهره‌ها خواهان سیاست‌های منعطف‌تر در قبال زنان و تعامل با جامعه‌ی جهانی هستند، اما مخالفت سرسختانه‌ی رهبر طالبان موجب ایجاد تنش‌های جدی شده است.
عباس استانکزی، از مذاکره‌کنندگان ارشد طالبان در مذاکرات دوحه، اخیراً از سیاست‌های هبت‌الله به‌شدت انتقاد کرده و محدودیت‌های اعمال‌شده بر زنان را «ناعادلانه و غیرشرعی» خوانده است. او در یکی از سخنرانی‌های خود در ولایت خوست گفت:
«ما به ۲۰ میلیون نفر ظلم می‌کنیم. هیچ توجیهی برای این کار وجود ندارد. در زمان پیامبر اسلام، درهای دانش به روی زنان و مردان باز بود.»
به دنبال این انتقادات، هبت‌الله دستور بازداشت استانکزی را صادر کرد، اما او پیش از اجرای حکم، به امارات متحده‌ی عربی گریخت و مدعی شد که برای درمان بیماری‌ای مشابه کووید به آنجا رفته است.
فرار مقامات طالبان؛ نشانه‌ای از بحران عمیق؟
گزارش‌های تلگراف حاکی از آن است که سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله‌ی طالبان، در ماه جنوری به دبی و ریاض سفر کرده و هنوز به افغانستان بازنگشته است. این در حالی است که ملا یعقوب، وزیر دفاع و فرزند ملا عمر، نیز از سیاست‌های سختگیرانه‌ی هبت‌الله علیه زنان و تمرکز قدرت در قندهار ابراز نارضایتی کرده است.
تلگراف می‌نویسد که هبت‌الله اخیراً نیروهایی را در فرودگاه کابل مستقر کرده تا از خروج مقامات ارشد جلوگیری کند. این اقدام نشان‌دهنده‌ی میزان بی‌اعتمادی شدید او به اطرافیانش است.
قتل یک مقام ارشد شبکه‌ی حقانی؛ انتقام‌گیری درون‌گروهی؟
در بحبوحه‌ی این بحران، گزارش‌هایی منتشر شده که احتمال آغاز روند تصفیه‌ی مخالفان داخلی در طالبان را تقویت می‌کند.
تلگراف می‌نویسد که در دسامبر گذشته، خلیل الرحمن حقانی، وزیر مهاجرین و یکی از رهبران ارشد شبکه‌ی حقانی، در یک حمله‌ی انتحاری در کابل کشته شد. این روزنامه ادعا می‌کند که او به‌طور مخفیانه از آموزش دختران حمایت می‌کرد و مرگ او ممکن است بخشی از تصفیه‌حساب‌های داخلی طالبان باشد.
جلوگیری از خروج افراد نزدیک به حقانی؛ طالبان اختلافات را پنهان می‌کند؟
در تازه‌ترین تحولات، تلگراف افشا کرده است که یک هیات ۱۴ عضوی که قصد سفر به قطر را داشت، در فرودگاه کابل متوقف شد. این گروه، که گفته می‌شود به شاخه‌ی مورد حمایت حقانی در طالبان وابسته بوده، قرار بود در نشست «مجمع فکر آینده‌ی افغانستان» شرکت کند، جایی که انتظار می‌رفت درباره‌ی حقوق زنان گفت‌وگو شود.
این اقدام نشان می‌دهد که طالبان به‌شدت از هرگونه مذاکره درباره‌ی حقوق زنان هراس دارد و در تلاش است تا از خروج اعضای مخالف جلوگیری کند.
کارشناسان: بحران طالبان اجتناب‌ناپذیر است
مایکل کوگلمن، مدیر انستیتوت جنوب آسیا در مرکز ویلسون، در گفت‌وگو با تلگراف می‌گوید:
«اینکه اختلافات داخلی طالبان این‌قدر طولانی شده، همراه با تحولات دیگری مانند قتل یکی از مقامات ارشد شبکه‌ی حقانی، نشان می‌دهد که این گروه در مدیریت بحران داخلی خود ناتوان است.»
او اضافه می‌کند که «طالبان همواره انتظار اطاعت بی‌چون‌وچرا از اعضای خود داشته است، اما فرار افرادی مانند استانکزی نشان می‌دهد که بحران داخلی به مرحله‌ی جدیدی رسیده است.»
طالبان در مسیر فروپاشی؟
برخی مقامات طالبان که با تلگراف گفت‌وگو کرده‌اند، اذعان دارند که بسیاری از سیاست‌های جاری این گروه «صرفاً بر کنترل زنان متمرکز است» و بعضاً «هیچ منطقی ندارد.»
یک داکتر در کابل به تلگراف می‌گوید:
«طالبان همیشه تلاش کرده‌اند خود را به‌عنوان یک جبهه‌ی متحد تحت رهبری یک فرد معرفی کنند. اما اکنون در کابل موترهایی را می‌بینیم که تصاویر سراج‌الدین حقانی و بنرهایی با مضمون «شبکه‌ی حقانی» را حمل می‌کنند. این یک پیام روشن است: آن‌ها دیگر نمی‌خواهند از قندهار اطاعت کنند.»
او در پایان تأکید می‌کند:
«دیگر بحث این نیست که آیا طالبان دچار شکاف خواهد شد یا نه، بلکه فقط زمان آن مشخص نیست. تغییر اجتناب‌ناپذیر است.»
این گزارش در حالی منتشر می‌شود که اختلاف‌های درون‌گروهی طالبان به بالاترین سطح خود از زمان بازگشت این گروه به قدرت در کابل رسیده است.
هم‌زمان، با تعلیق کمک‌های مالی ایالات متحده و تشدید بحران اقتصادی، پیش‌بینی‌ها درباره‌ی فروپاشی احتمالی طالبان بیش از هر زمان دیگری قوت گرفته است.
حامیه نادری
