پس از تسلط طالبان بر افغانستان، اجرای قانون «امر به معروف و نهی از منکر» به یکی از ابزارهای اصلی این گروه برای کنترل اجتماعی تبدیل شده است. طالبان این قانون را به‌عنوان وسیله‌ای برای اجرای احکام اسلامی معرفی می‌کنند، اما شواهد نشان می‌دهد که این سیاست بیش از هر چیز، منجر به سرکوب زنان، محدودیت آزادی‌های فردی و اعمال فشار بر زندگی روزمره شهروندان شده است.
مطابق با گزارش منتشرشده توسط نهاد تحقیقی «فراگیر»، طالبان از این قانون نه‌تنها برای اعمال فشار بر زنان، بلکه برای کنترل تمامی ابعاد زندگی مردم افغانستان بهره می‌برند. این گزارش به بررسی تأثیرات اجرای این قانون بر جامعه افغانستان پرداخته و نشان می‌دهد که چگونه طالبان از آن برای تحمیل محدودیت‌های سختگیرانه بر مردم، به‌ویژه زنان، استفاده کرده‌اند.
سرکوب زنان و محدودیت‌های گسترده
یکی از مهم‌ترین پیامدهای اجرای قانون امر به معروف، اعمال محدودیت‌های شدید بر زنان در سراسر افغانستان است. از زمان بازگشت طالبان به قدرت، زنان به‌شدت از حضور در فضای عمومی منع شده‌اند و حقوق اساسی آن‌ها، از جمله حق تحصیل، اشتغال و آزادی حرکت، به‌شدت محدود شده است.
مأموران امر به معروف طالبان در خیابان‌ها حضور دارند و زنان را به دلیل رعایت نکردن پوشش موردنظر آن‌ها بازخواست می‌کنند. گزارش‌های متعدد از نهاد تحقیقی «فراگیر» نشان می‌دهد که زنان به دلیل پوشیدن لباس‌های غیرمشکی، حرکت در شهر بدون محرم یا حتی استفاده از لوازم آرایشی، با تهدید، بازداشت و خشونت مواجه شده‌اند.
علاوه بر این، طالبان حضور زنان را در مراکز آموزشی، دفاتر کاری و بسیاری از اماکن عمومی ممنوع کرده‌اند. حتی در مشاغلی که پیش‌تر برای زنان مجاز بود، مانند بخش‌های بهداشتی و آموزشی، محدودیت‌های جدیدی وضع شده است که حضور آن‌ها را دشوارتر کرده است.
کنترل شدید بر جامعه و افزایش فشارهای اجتماعی
اجرای قانون امر به معروف تنها به زنان محدود نمی‌شود، بلکه مردان نیز تحت نظارت شدید قرار گرفته‌اند. طالبان نه‌تنها رفتار زنان را کنترل می‌کنند، بلکه از مردان نیز می‌خواهند که نظارت سختگیرانه‌ای بر اعضای خانواده خود داشته باشند. در برخی موارد، مردانی که همسر یا خواهرشان به گفته طالبان «مطابق اصول اسلامی رفتار نکرده‌اند» مجازات شده‌اند.
تحلیل‌های منتشرشده از سوی نهاد تحقیقی «فراگیر» نشان می‌دهد که افزایش گشت‌های خیابانی، نظارت بر پوشش و حتی ورود به خانه‌های مردم به بهانه بررسی میزان رعایت «ارزش‌های اسلامی»، فضایی از ترس و ناامنی در جامعه ایجاد کرده است. بسیاری از شهروندان نگران هستند که هر حرکت کوچک آن‌ها بهانه‌ای برای مجازات باشد.
همچنین، اجرای این قانون تأثیرات روانی گسترده‌ای بر جامعه داشته است. زنان و دخترانی که از تحصیل و کار بازمانده‌اند، دچار افسردگی، اضطراب و احساس ناامیدی شده‌اند. از سوی دیگر، مردانی که به دلیل بحران اقتصادی و محدودیت‌های تحمیلی قادر به تأمین نیازهای خانواده خود نیستند، تحت فشارهای شدید روانی قرار دارند که این مسئله به افزایش خشونت‌های خانگی و مشکلات اجتماعی دامن زده است.
محدودیت‌های شدید رسانه‌ای و سرکوب آزادی بیان
یکی دیگر از ابعاد اجرای قانون امر به معروف، محدودیت‌های شدید بر رسانه‌ها و فعالان اجتماعی است. طالبان با استفاده از این قانون، فضای رسانه‌ای افغانستان را به‌شدت تحت کنترل خود درآورده‌اند. خبرنگاران و فعالانی که درباره نقض حقوق زنان یا سیاست‌های سختگیرانه طالبان گزارش می‌دهند، با تهدید، بازداشت و در برخی موارد شکنجه مواجه شده‌اند.
بر اساس بررسی‌های نهاد تحقیقی «فراگیر»، بسیاری از خبرنگاران افغان مجبور شده‌اند که یا خودسانسوری کنند و یا کشور را ترک کنند. رسانه‌ها نیز از انتشار هرگونه محتوایی که با تفسیر طالبان از «ارزش‌های اسلامی» در تضاد باشد، منع شده‌اند. این محدودیت‌ها باعث شده است که فضای اطلاعاتی افغانستان هر روز بسته‌تر شود و مردم به منابع مستقل خبری دسترسی کمتری داشته باشند.
اجرای قانون امر به معروف و نهی از منکر، به ابزاری برای اعمال محدودیت‌های شدید بر زندگی مردم افغانستان تبدیل شده است. این قانون نه‌تنها آزادی‌های فردی را از بین برده، بلکه باعث تشدید بحران اجتماعی، اقتصادی و روانی در کشور شده است.
طالبان با استفاده از این قانون، جامعه‌ای بسته و سرکوبگر ایجاد کرده‌اند که در آن زنان از حقوق اساسی خود محروم شده‌اند، آزادی بیان به‌شدت محدود شده و مردم در فضای ترس و اضطراب زندگی می‌کنند.
تحلیل‌های نهاد تحقیقی «فراگیر» تأکید دارد که جامعه بین‌المللی و سازمان‌های حقوق بشری باید اقدامات جدی‌تری برای حمایت از مردم افغانستان، به‌ویژه زنان و فعالان اجتماعی، انجام دهند. فشارهای دیپلماتیک و ارائه کمک‌های بشردوستانه می‌تواند تا حدی از شدت این بحران بکاهد، اما راه‌حل اساسی نیازمند تغییرات ساختاری در وضعیت حاکم بر افغانستان است.
حامیه نادری
