پس از سقوط نظام جمهوریت در افغانستان، هزاران زن و مردی که در ساختارهای حقوقی، اجتماعی و سیاسی کشور فعال بودند، با تهدیدهای جدی مواجه شدند. در این میان، زنان وکیل و مدافع حقوق بشر از جمله آسیب‌پذیرترین قشرها بودند؛ کسانی که سال‌ها برای عدالت، حقوق زنان و قربانیان خشونت مبارزه کردند، ناگهان خود به قربانیان یک سیستم سرکوب‌گر تبدیل شدند.
در این مصاحبه، گفت‌وگویی را با شگوفه خلیلی وکیل مدافع ترتیب داده‌ایم که پس از سقوط افغانستان، ناچار به ترک وطن شد و اکنون در پاکستان به‌سر می‌برد. او روایت‌گر بخشی از رنج‌ها، امیدها و مقاومت زنانی است که صدای‌شان در هیاهوی تحولات سیاسی گم شده است.
شگوفه خیللی بسیار خرسندم که فرصت دادید.
سوال: لطفاً خودتان را معرفی کنید و در مورد سابقه کاری‌تان توضیح بدهید.
شکوفه خلیلی: من شکوفه خلیلی هستم، یکی از فعالان حقوق بشر و مدافع حقوق زنان در افغانستان. بیش از ده سال در زمینه حمایت از حقوق زنان و کودکان، به‌ویژه در بخش منع خشونت علیه زنان، در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی فعالیت کرده‌ام. از سال ۲۰۱۴ نیز، پس از دریافت جواز وکالت، به‌عنوان وکیل مدافع در پرونده‌های خانوادگی و خشونت علیه زنان کار کرده‌ام؛ هم در دفاتر رسمی و هم به‌طور مستقل.
سوال: چند سال به‌طور دقیق وکیل مدافع بوده‌اید؟
شکوفه خلیلی: از سال ۲۰۱۴ تا زمان ترک افغانستان، حدود ۷ سال به‌عنوان وکیل مدافع فعالیت داشته‌ام.
سوال: با چه سازمان‌ها و نهادهایی همکاری داشته‌اید؟
شکوفه خلیلی: من با سازمان IOM، DRC، War Child، RAADA (در پروژه‌ای تحت حمایت سفارت بریتانیا)، CRDSA (در پروژه INL آمریکا) و نهاد های دیگرهمکاری داشتم.
سوال: چرا اکنون ویزای قانونی در پاکستان ندارید؟
شکوفه خلیلی: سه‌ونیم سال پیش به پاکستان آمدیم. در ابتدا با ویزای یک‌ماهه مدیکال وارد شدیم، اما بعد از آن چند بار برای تمدید ویزا درخواست دادیم که متأسفانه رد شد. به‌دلیل نداشتن منابع مالی، نتوانستیم جریمه‌ها را پرداخت کنیم و در حال حاضر بدون ویزا زندگی می‌کنیم.
سوال: در حال حاضر برای مهاجرت به کدام کشور پرونده دارید؟
شکوفه خلیلی: درخواست پناهندگی ما که بخاطر حساسیت موضوع نمی‌توانم اسم ببرم در یکی از کشور ها ثبت شده، اما هنوز بررسی دقیقی صورت نگرفته و به دلیل نبود وضعیت قانونی، خطر دیپورت شدن هر لحظه ما را تهدید می‌کند.
سوال: آیا در جریان انجام فعالیت های تان به عنوان وکیل مدافع علیه افراد وابسته به طالبان هم پرونده حقوقی داشته‌اید؟
شکوفه خلیلی: بله، بارها. زنانی که از خانواده‌های طالبان بودند و قربانی خشونت، نزد من می‌آمدند و من از آن‌ها دفاع می‌کردم. به همین دلیل تهدید شدم. حتی بعد از سقوط دولت، آن دسته از افراد خشونت‌گر که قبلاً زندانی شده بودند آزاد شدند و من هدف مستقیم انتقام آن‌ها قرار گرفتم.
سوال: آیا در جریان فعالیت‌های حقوق بشری و وکالت تهدید هم شده‌اید؟
شکوفه خلیلی: بله، مکرراً. نه‌تنها از سوی خانواده‌های طالبان، بلکه حتی از طرف برخی بزرگان قومی و ملک‌های مناطق روستایی تهدید شدم. آن‌ها می‌گفتند که من زنان را آگاه می‌کنم، تشویق به طلاق می‌کنم، فرهنگ غربی را میان دختران ترویج می‌دهم. حتی از من شکایت رسمی کردند.
سوال: اگر مجبور شوید به افغانستان برگردید، چه چیزی در انتظار شماست؟
شکوفه خلیلی: بازگشت به افغانستان برای من مساوی با اعدام غیررسمی است. در همان لحظه دستگیر خواهم شد، شکنجه و احتمالاً کشته می‌شوم. دیگر هیچ ساختار حمایتی یا قانونی برای دفاع از افرادی مثل من در افغانستان وجود ندارد.
سوال: وضعیت فعلی‌تان در پاکستان چگونه است؟
شکوفه خلیلی: بسیار دشوار. زندگی بدون ویزا پر از استرس و ترس است. هر لحظه ممکن است توسط پولیس دستگیر و دیپورت شویم. دختر هشت ساله‌ام به خاطر این فشارهای روانی افسرده شده. از رفتن به مکتب محروم است. هر روز از من می‌پرسد: “مادر، کی من مکتب می‌روم؟”
سوال: خواست شما از جامعه جهانی چیست؟
من هر لحظه با خطر دیپورت‌شدن از سوی پولیس پاکستان روبرو هستم. زندگی‌مان در این کشور با استرس و اضطراب شدید می‌گذرد. دختر هشت‌ساله‌ام به‌خاطر ترس از پولیس دچار افسردگی شده و به دلیل مشکلات اقتصادی، از رفتن به مکتب محروم مانده است. هر روز که کودک‌های همسایه را می‌بیند که به مکتب می‌روند، با حسرت می‌پرسد: “مادر، من کی به مکتب می‌روم؟”
تنها آرزوی دخترم رفتن به مکتب است و تنها درخواست من از جامعه جهانی، نجات ما از این زندگی سرشار از رنج و اضطراب است. من کسی هستم که ده سال از عمر خود را صرف دفاع از حقوق زنان و کودکان در افغانستان کرده‌ام، اما امروز خودم و دخترم از هرگونه کمک و حمایت بشردوستانه محروم مانده‌ایم.
روایت شکوفه خلیلی، تنها یکی از صدها داستانی‌ست که فریاد خاموش یک نسل از زنان افغان را بازتاب می‌دهد؛ زنانی که زمانی در خط مقدم دفاع از حقوق دیگران بودند و امروز، خود در صف اول قربانیان خاموش ایستاده‌اند.
سپاسگزارم از شما شگوفه خلیلی و کیل مدافع از اینکه حاضر شدید به سولات ما پاسخ دهید.
