سازمان بین‌المللی مهاجرت اعلام کرده است که از سال ۲۰۲۰ میلادی تاکنون، نزدیک به ۸ میلیون شهروند افغانستان ناچار به ترک کشور خود شده‌اند. این سازمان اعلام کرد که یک میلیون از این افراد به کشورهای اروپایی پناه برده و ۸۵ درصد به کشورهای همسایه پناه آورده‌اند.
در تاریخ ۲۹ فبروری ۲۰۲۰، دولت ایالات متحده آمریکا با گروه طالبان در دوحه قطر توافق‌نامه صلحی را امضا کرد. منتقدان بر این باورند که این توافق‌نامه زمینه‌ساز فروپاشی جمهوری اسلامی افغانستان و تسلط طالبان بر کابل شد، و بسیاری از افغان‌ها را به مهاجرت ناخواسته سوق داد.
بر اساس گزارش جدید سازمان بین‌المللی مهاجرت، از زمان تسلط طالبان در اسد ۱۴۰۰، تورم اقتصادی در افغانستان به شکل قابل توجهی افزایش یافته و بیش از نیمی از جمعیت کشور با فقر شدید دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. این وضعیت بحرانی، بسیاری را وادار به جستجوی زندگی بهتری در خارج از کشور کرده است.
این گزارش که از سوی یکی از آژانس‌های سازمان ملل منتشر شده، نشان می‌دهد که حدود ۷۰ درصد از افغان‌هایی که به ایران مهاجرت کرده‌اند، به دلیل نبود فرصت‌های شغلی کشور خود را ترک کرده‌اند. همچنین، این سازمان گزارش می‌دهد که تعداد بازگشت‌کنندگان افغان از ایران نیز بسیار زیاد است و در سال ۲۰۲۳ نزدیک به یک میلیون افغان به کشور خود بازگشته‌اند. ۷۰ درصد از این بازگشت‌کنندگان فاقد مدارک اقامتی بوده‌اند.
سازمان بین‌المللی مهاجرت همچنین اشاره کرد که بسیاری از افغان‌ها به دلیل مشکلات در اخذ پاسپورت و ویزا، از راه‌های غیرقانونی برای مهاجرت به دیگر کشورها استفاده می‌کنند و برای عبور از مرزها به قاچاقچیان انسان پول می‌پردازند. این افراد در طول مسیر مهاجرت با خطرات فراوانی روبه‌رو می‌شوند.
این گزارش تصریح می‌کند که افغان‌هایی که به اسناد سفر دسترسی ندارند، با تهدیدهای بیشتری از نقض حقوق بشر در عبور از مرزها و در کشورهای همسایه مواجه هستند. این افراد با برخوردهای «ظالمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز» روبرو می‌شوند و اغلب در شرایط نامساعدی زندگی می‌کنند.
در ادامه گزارش، سازمان بین‌المللی مهاجرت از کشورها خواسته است که اخراج مهاجران افغان را تا زمانی که شرایط برای بازگشت «ایمن، آبرومندانه و داوطلبانه» فراهم شود، متوقف کنند. این درخواست با هدف جلوگیری از نقض حقوق بشر و حمایت از مهاجران در شرایط بحرانی مطرح شده است.
در این حال، دولت‌های پاکستان و ایران در ماه‌های اخیر روند اخراج مهاجران افغان فاقد مدارک اقامتی را تشدید کرده‌اند. بر اساس آمار وزارت مهاجرین و عودت‌کنندگان طالبان، روزانه بیش از هزار مهاجر افغان از این دو کشور اخراج می‌شوند. این وضعیت نگرانی‌های زیادی را برای افغان‌های بی‌پناه به وجود آورده است.
حامیه نادری
