کنفرانس امنیتی مونیخ ۲۰۲۵، امسال در حالی برگزار شد که جهان در میانه تحولات ژئوپلیتیکی پیچیده‌ای قرار دارد؛ جنگ اوکراین همچنان ادامه دارد، روابط آمریکا و اروپا دستخوش تغییرات جدی شده و نگرانی‌های امنیتی در قلب اروپا به بالاترین حد خود رسیده است. در این میان، سخنان مقامات ارشد جهانی در این نشست، شکاف‌های عمیق میان متحدان سنتی را بیش از پیش نمایان کرد.
اتحادیه اروپا و چالش جنگ اوکراین
در نخستین ساعات این کنفرانس، اورزولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا، با لحنی جدی نسبت به عواقب شکست اوکراین هشدار داد و اعلام کرد که امنیت نه تنها در اروپا، بلکه در ایالات متحده نیز به خطر خواهد افتاد. او تأکید کرد که حمایت نظامی و اقتصادی از اوکراین باید ادامه یابد و گفت:
“ما نمی‌توانیم بگذاریم که جنگ اوکراین به سود روسیه پایان یابد. این نه‌فقط برای اوکراین، بلکه برای تمام جهان دموکراتیک یک فاجعه خواهد بود.”
فون درلاین همچنین از سیاست‌های تجاری جدید دولت ترامپ انتقاد کرد و گفت که اروپا آماده است تا به تعرفه‌های جدید آمریکا پاسخ قاطع بدهد. او تأکید کرد:
“جنگ‌های تعرفه‌ای ما را به عقب برمی‌گرداند، نه به جلو. اروپا آماده است که از منافع اقتصادی خود دفاع کند.”
سخنان او با تشویق حضار همراه شد، اما در سوی دیگر سالن، نمایندگان آمریکایی با چهره‌هایی جدی به این اظهارات گوش می‌دادند.
واشنگتن: “شهر یک کلانتر جدید دارد”
پس از فون درلاین، نوبت به جی دی ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، رسید. اما سخنان او به جای اینکه بر مسائل امنیتی بین‌المللی تمرکز داشته باشد، چرخشی غیرمنتظره به خود گرفت. ونس با لحنی تند، دولت‌های اروپایی را به نادیده گرفتن خواست مردم و محدود کردن آزادی بیان متهم کرد. او گفت:
“تهدید اصلی برای اروپا، روسیه یا چین نیست. تهدید از درون است؛ از سیاست‌هایی که دموکراسی را تضعیف می‌کند، صدای مردم را خاموش می‌کند و ارزش‌های اساسی غرب را زیر پا می‌گذارد.”
او سپس جمله‌ای گفت که به سرعت به تیتر اصلی بسیاری از رسانه‌ها تبدیل شد:
“در واشنگتن، شهر یک کلانتر جدید دارد. ما ممکن است با شما مخالف باشیم، اما برای حق شما در بیان نظراتتان خواهیم جنگید.”
اما آنچه بیش از همه باعث واکنش‌های گسترده شد، انتقاد تند ونس از سیاست‌های مهاجرتی اتحادیه اروپا بود. او به حمله اخیر در مونیخ اشاره کرد، جایی که یک فرد مهاجر با خودرو به جمعیت برخورد کرد و ده‌ها نفر را زخمی کرد. ونس با لحنی هشدارآمیز گفت:
“چند بار دیگر باید چنین فجایعی رخ دهد تا مسیر خود را تغییر دهید؟”
این سخنان با سکوت سنگین در سالن مواجه شد. برخی مقامات اروپایی چهره در هم کشیدند، در حالی که برخی دیگر، از جمله نمایندگان احزاب راست‌گرای اروپا، سر تکان داده و تأیید کردند.
فرانسه و آلمان: “اروپا به استقلال نیاز دارد”
پس از سخنان ونس، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، به سرعت واکنش نشان داد و اعلام کرد که اروپا نباید امنیت خود را وابسته به آمریکا بداند. او بر لزوم افزایش قدرت نظامی و اقتصادی اروپا تأکید کرد و گفت:
“زمان آن رسیده که اروپا خود را بازیابد. ما باید برای امنیت خود تصمیم بگیریم، نه اینکه منتظر بمانیم ببینیم در واشنگتن چه اتفاقی می‌افتد.”
آنالنا بائربوک، وزیر خارجه آلمان نیز در سخنرانی خود به مساله دموکراسی و حقوق بشر پرداخت و گفت که نباید اجازه داد اختلافات سیاسی، اتحاد غرب را تضعیف کند.
حمله تروریستی در مونیخ و سایه سنگین ناامنی
در حالی که مقامات جهانی درباره امنیت بین‌المللی بحث می‌کردند، شهر مونیخ شاهد حمله‌ای بود که بار دیگر اروپا را در شوک فرو برد. یک فرد مهاجر با خودروی خود به میان معترضان در مرکز شهر رفت و ۳۶ نفر را زخمی کرد. این حمله بار دیگر موضوع مهاجرت و امنیت داخلی را در کانون توجه قرار داد.
فرانک-والتر اشتاین‌مایر، رئیس‌جمهور آلمان، در واکنش به این حمله گفت:
“ما باید امنیت داخلی خود را تقویت کنیم. هیچ کشوری نباید خود را در برابر چنین تهدیداتی ناتوان ببیند.”
از سوی دیگر، جی دی ونس در سخنرانی خود بار دیگر این حادثه را به سیاست‌های مهاجرتی اروپا مرتبط کرد و اعلام کرد که ایالات متحده دیگر نمی‌تواند در برابر این روند بی‌تفاوت باشد.
واکنش‌ها: از انتقاد شدید تا حمایت محتاطانه
سخنرانی ونس به شدت مورد انتقاد مقامات اروپایی قرار گرفت. سفیر پیشین آمریکا در ناتو این سخنان را “غیرمسئولانه” توصیف کرد و به پولیتیکو گفت:
“چنین ادبیاتی در قرن ۲۱ غیرقابل قبول است، چه برسد به اینکه از سوی معاون رئیس‌جمهور آمریکا بیان شود.”
اما در سوی دیگر، ایلان ماسک، میلیاردر آمریکایی، در واکنش به سخنان ونس در شبکه اجتماعی ایکس نوشت:
“اروپا را دوباره باعظمت کنید!”
یک دیپلمات اروپایی نیز که نخواست نامش فاش شود، در حاشیه کنفرانس گفت:
“بسیاری از افراد این سخنان را دوست نخواهند داشت، اما در سکوت با او موافق‌اند. استانداردهای دوگانه‌ای در نحوه برخورد اتحادیه اروپا با دموکراسی وجود دارد.”
کنفرانس امنیتی مونیخ ۲۰۲۵ نشان داد که روابط بین اروپا و آمریکا وارد دوره‌ای جدید از تنش شده است. در حالی که مقامات اروپایی بر لزوم حفظ اتحاد و حمایت از اوکراین تأکید دارند، واشنگتن مسیر متفاوتی را در پیش گرفته است.
سخنان ونس نشان داد که دولت ترامپ در دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش، تمایل دارد مسیر خود را از اروپا جدا کند و بر مسائلی مانند مهاجرت و سیاست‌های داخلی اتحادیه اروپا تمرکز کند. از سوی دیگر، اروپا نیز در تلاش است تا استقلال بیشتری در حوزه‌های امنیتی و اقتصادی به دست آورد.
سوال کلیدی این است: آیا این اختلافات به جدایی بیشتر میان اروپا و آمریکا منجر خواهد شد؟ یا اینکه رهبران دو سوی آتلانتیک راهی برای حفظ اتحاد خواهند یافت؟
آنچه مشخص است، دوران جدیدی از سیاست جهانی آغاز شده، دورانی که در آن حتی نزدیک‌ترین متحدان نیز باید برای حفظ روابط خود، بازتعریف‌های جدیدی داشته باشند
حامیه نادری
