پس از بیست سال مشارکت زنان و دختران در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، طالبان با به قدرت رسیدن مجدد، دروازه‌های مکاتب را به‌روی دختران بالاتر از صنف ششم بستند و محدودیت‌های زیادی را بر آنها تحمیل کردند. اما زنان به‌جای پذیرش این محدودیت‌ها، به روش‌های مختلف به مبارزه خود ادامه دادند. از تظاهرات خیابانی گرفته تا ایجاد مکاتب مخفی در خانه‌هایشان، زنان افغان نشان دادند که در برابر ظلم و ستم کوتاه نمی‌آیند.
یکی از این حرکت‌ها، ایجاد مکتب‌های مخفی توسط جنبش “امید روشن” است. این جنبش که به‌تازگی در کابل یک مکتب مخفی به نام “سپیده‌دم” برای دختران محروم از آموزش راه‌اندازی کرده، علاوه بر آموزش، به زنان و دختران فرصتی برای تجمع و بحث‌های آزاد فراهم می‌کند. در این مکتب‌ها، مضامینی همچون ریاضی، کیمیا، هندسه، فیزیک و بیولوژی تدریس می‌شود.
الهه احمدی، بنیان‌گذار این جنبش، اظهار دارد که هدف این مکاتب، پیشرفت زنان و دختران تحت حکومت طالبان و نجات آنان از بی‌سوادی است. او تأکید می‌کند که زنان باسواد می‌توانند فرزندان با سواد تربیت کنند و آینده‌ی کشور را از تاریکی نجات دهند.
رابعه، زینب و شیما از آموزگاران این مکتب مخفی، با تدریس در این مکاتب به دختران آگاهی می‌دهند و در برابر محدودیت‌های طالبان ایستادگی می‌کنند. رابعه، یکی از آموزگاران این مکتب، می‌گوید که با دو همکار دیگرش در یکی از مکاتب مخفی کابل به دختران بازمانده از آموزش، تدریس می‌کند. او اظهار دارد که نقض محدودیت‌های طالبان با ترس و نگرانی همراه است، اما اراده برای ایستادگی و آزادی‌خواهی، آنان را به ادامه‌ی این مسیر وا داشته است.
رابعه تأکید می‌کند که آموزش ابتدایی‌ترین حق شهروندی و انسانی هر فرد است و همه باید به طور یکسان از این حق برخوردار باشند. اما طالبان زنان و دختران را به دلیل جنسیت از این حق محروم کرده‌اند. او و همکارانش، با وجود نگرانی از ردیابی و تعقیب توسط طالبان، مصمم هستند که به فعالیت‌های آموزشی خود ادامه دهند تا آینده‌ی بهتری برای دختران فراهم کنند.
این اولین بار نیست که زنان اقدام به ایجاد مکتب‌های مخفی کرده‌اند. پیش از این، گروه اعتراضی دیگری به نام «جنبش زنان مقتدر افغانستان» نیز در ولایت‌های تخار و بلخ مکاتب مخفی برای دختران محروم از آموزش ایجاد کرده بود.
مکتب دیگری به نام “سپیده‌امید” در هرات، به‌تازگی توسط سحر نوری تأسیس شده است. سحر با کمک دو آموزگار دیگر، مریم و نرگس، به دختران بالاتر از صنف ششم آموزش می‌دهند. سحر می‌گوید: “با وجود تهدیدها، ما مصمم هستیم که به فعالیت‌های آموزشی خود ادامه دهیم. معتقدیم که آموزش حق اساسی هر انسان است و نباید از آن محروم شوند.”
مکتب دیگری به نام “خورشید” در مزار شریف، توسط زینب حکیمی و تیمی از معلمان، شامل فرشته و رویا، راه‌اندازی شده است. زینب می‌گوید که با وجود تهدیدها و مشکلات، آنها تلاش می‌کنند تا به دختران فرصت آموزش دهند و امید را در دل آنها زنده نگه دارند.
مشکلات مکتب‌های مخفی
این مکاتب مخفی با مشکلات زیادی مواجه‌اند که از جمله مهم‌ترین آنها عبارتند از:
خطرات امنیتی:
آموزگاران و دانش‌آموزان همواره از ردیابی و تعقیب توسط طالبان بیم دارند. طالبان با شدیدترین مجازات‌ها و تهدیدها به دنبال جلوگیری از هر گونه فعالیت آموزشی هستند که با دستورات آنها مخالفت کند. بسیاری از آموزگاران و دانش‌آموزان باید با احتیاط و مخفیانه به مکاتب خود بروند و حتی کوچک‌ترین نشانه‌ای از فعالیت‌های آموزشی می‌تواند به دستگیری و زندان منجر شود.
کمبود منابع:
مکاتب مخفی به دلیل نبود حمایت مالی و منابع کافی، با کمبود امکانات آموزشی مواجه‌اند. آنها اغلب مجبورند با کتاب‌ها و مواد آموزشی قدیمی کار کنند و بسیاری از آنها حتی امکانات ابتدایی مانند تخته و وسایل نوشتاری را ندارند. کمبود منابع مالی نیز مانع از گسترش این مکاتب به مناطق دیگر می‌شود.
فضاهای محدود:
مکاتب مخفی معمولاً در خانه‌ها یا مکان‌های کوچک برپا می‌شوند که ظرفیت محدودی دارند. این فضاهای محدود به سختی می‌توانند تعداد زیادی از دانش‌آموزان را در خود جای دهند و همین مسئله باعث می‌شود که بسیاری از دختران نتوانند به این مکاتب دسترسی پیدا کنند. همچنین، این مکان‌های محدود نمی‌توانند محیط مناسبی برای آموزش و یادگیری فراهم کنند.
فشار روانی:
آموزگاران و دانش‌آموزان تحت فشار روانی زیادی قرار دارند و همواره از احتمال حملات طالبان نگران‌اند. این فشار روانی می‌تواند تأثیرات منفی بر روحیه و انگیزه آنان بگذارد. هر روز با ترس از دستگیری و مجازات بیدار شدن، می‌تواند بر توانایی یادگیری و تدریس تأثیر منفی بگذارد و مانع از پیشرفت آموزشی شود.
نبود حمایت اجتماعی:
به دلیل فعالیت‌های مخفیانه، مکاتب مخفی از حمایت جامعه برخوردار نیستند و اغلب در انزوا فعالیت می‌کنند. نبود حمایت اجتماعی می‌تواند باعث احساس تنهایی و بی‌پشتیبانی در میان آموزگاران و دانش‌آموزان شود و کار آنها را دشوارتر کند.
مشکلات اقتصادی:
بسیاری از خانواده‌هایی که دخترانشان در مکاتب مخفی تحصیل می‌کنند، با مشکلات اقتصادی شدیدی مواجه‌اند. این مشکلات می‌تواند باعث شود که والدین نتوانند هزینه‌های مربوط به آموزش دخترانشان را تأمین کنند و آنها مجبور شوند ترک تحصیل کنند.
با وجود این مشکلات، زنان و دختران افغان نشان داده‌اند که با اراده‌ای قوی به مبارزه برای حقوق خود ادامه می‌دهند و از هیچ تلاشی برای آموزش و آزادی دریغ نمی‌کنند. آنان با ایمان به حقانیت مبارزه‌شان، با وجود همه موانع و مشکلات، به راه خود ادامه می‌دهند و به دنبال ساختن آینده‌ای روشن‌تر برای خود و نسل‌های آینده‌اند.
یادداشت: تمام اسامی، مکاتب و نهادها بنا بر مشکلات امنیتی مستعار هستند.
