ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، اخیراً دکترین جدید هسته‌ای این کشور را امضا کرده است که به‌طور قابل‌توجهی به تغییراتی در سیاست هسته‌ای روسیه اشاره دارد. دکترین هسته‌ای جدید روسیه که نسخه به‌روزرسانی‌شده‌ای از دکترین قبلی است، بر این اساس طراحی شده که مسأله استفاده از سلاح‌های هسته‌ای در شرایط خاص، به‌ویژه در مواجهه با تهدیدات جدی به حاکمیت ملی این کشور، می‌تواند گسترش یابد.
در این دکترین جدید، به‌ویژه بر این نکته تأکید شده است که روسیه در صورتی که مورد حمله قرار گیرد و این حمله از سوی یک قدرت هسته‌ای یا کشوری که حمایت کشور های هسته یی را دارد، صورت گیرد، ممکن است به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای متوسل شود. این تغییر در دکترین هسته‌ای در واقع پاسخی به تحرکات اخیر ایالات متحده آمریکا و حمایت آن از اوکراین است. به‌طور خاص، دولت بایدن دراین اواخر به اوکراین اجازه داد که از موشک‌های دوربرد آمریکایی برای حمله به عمق خاک روسیه استفاده کند، که به نظر مقامات روسی این اقدام به‌طور غیرمستقیم تهدیدی علیه امنیت ملی کشورشان به شمار می‌رود.
تغییرات ایجادشده در دکترین هسته‌ای روسیه از جنبه‌های مختلف قابل‌توجه است. نخستین جنبه این تغییر، احتمال گسترش استفاده از سلاح‌های هسته‌ای در شرایطی است که حمله نظامی به روسیه صورت گیرد، به‌ویژه اگر این حمله شامل تهدیدات هسته‌ای باشد. دومین جنبه، پیام هشدارآمیز به غرب، به‌ویژه به ایالات متحده و ناتو است که با حمایت‌های نظامی از اوکراین، به نوعی سطح تنش‌ها و تهدیدات را برای روسیه افزایش داده‌اند. به این ترتیب، مقامات روسی به وضوح اعلام کرده‌اند که استفاده از سلاح هسته‌ای در دفاع از سرزمین‌های خود برای آنان گزینه‌ای محتمل است، در صورتی که تهدیدات به حدی برسد که وجود کشور و ملت روسیه را در معرض خطر قرار دهد.
این تغییر در دکترین هسته‌ای همچنین در چارچوب تحولات گسترده‌تری قرار دارد که نشان‌دهنده نگرانی‌های فزاینده روسیه از پیشرفت‌های نظامی غرب و تقویت همکاری‌های نظامی میان کشورهای عضو ناتو با اوکراین است. روسیه به‌ویژه نگران است که این اقدامات، به ویژه با تأمین موشک‌های دوربرد و تسلیحات پیشرفته به اوکراین، نه تنها توان نظامی اوکراین را تقویت کند بلکه عملاً تهدیدی مستقیم برای امنیت و تمامیت ارضی روسیه ایجاد نماید.
تأثیرات این تصمیم به‌طور غیرمستقیم ممکن است فراتر از مرزهای روسیه و اوکراین برود. این تغییرات می‌تواند روابط روسیه با دیگر کشورهای هسته‌ای، به‌ویژه چین و هند، را تحت تأثیر قرار دهد و در عین حال، نگرانی‌های جدیدی را در جامعه جهانی به وجود آورد. بسیاری از کشورها به‌ویژه در غرب، این تصمیم را به‌عنوان یک افزایش تنش‌زا در سطح جهانی تلقی خواهند کرد، چرا که هرگونه تهدید به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای می‌تواند خطر آغاز یک جنگ هسته‌ای را افزایش دهد.
از این‌رو، دکترین جدید هسته‌ای روسیه نه تنها انعکاسی از تغییرات در سیاست دفاعی این کشور است، بلکه هشدار جدی به کشورهای غربی نیز می‌باشد که ممکن است با اقدامات خود موجب تحریک بیشتر روسیه در زمینه‌های نظامی و هسته‌ای شوند. این تحولات قطعاً به پیچیدگی‌ها و تنش‌های موجود در بحران اوکراین و روابط بین‌المللی دامن خواهد زد.
با این حال مقام‌های آمریکایی می‌گویند جو بایدن، به اوکراین چراغ سبز نشان داده است تا از موشک‌های دوربرد آمریکا علیه اهدافی در عمق خاک روسیه استفاده کند.
جواد رسولی
